Oι άγιοι Τεσσαράκοντα, κατάγονταν από διαφορετικά μέρη ήταν όμως στρατιώτες στο επίλεκτο τάγμα του Λικινίου
Όταν εκείνος εξαπέλυσε διωγμό κατά των Χριστιανών συνελήφθησαν, γιατί με παρρησία διακήρυτταν την ακλόνητη πίστη τους και οδηγήθηκαν στον έπαρχο Αγρικόλα.
Εκείνος στην αρχή επαίνεσε την στρατιωτική τους αξία και τιμή και τους υποσχέθηκε αξιώματα και πλούσιες αμοιβές, εάν αρνούνταν την πίστη τους και θυσιάσουν στο είδωλα.
Παρά τις πιέσεις οι άγιοι εξακολούθησαν με γενναιότητα και παρρησία, να ομολογούν την πίστη τους στο Σωτήρα Χριστό και την αλήθειά του. Όταν όμως ο Αγρικόλας κατάλαβε ότι ματαιοπονεί, διέταξε να τούς βασανίσουν και εν συνεχεία να τούς ρίξουν στο παγωμένα νερά μίας λίμνης στη Σεβαστεία.
Στη διάρκεια του σκληρού αυτού μαρτυρίου ένας μόνο λιγοψύχησε και εγκατέλειψε τη λίμνη. Τη θέση του όμως πήρε ο φρουρός, ο οποίος είδε τούς στεφάνους του μαρτυρίου πάνω από τα κεφάλια τους.
Oμολόγησε κι εκείνος το Χριστό αφού μπήκε στη λίμνη μαζί με τούς άλλους 39, λαμβάνοντας και αυτός τον ουράνιο στέφανο του μαρτυρίου. Σύμφωνα με τούς Παρισινούς κώδικες 1575 και 1476 οι άγιοι Τεσσαράκοντα ήταν: Κυρίων, Κάνδιδος, Δόμνος, Ευτύχιος Σεβηριανός, Κύριλλος, Θεόδουλος, Βιβιανός, Αγίας Ησύχιος, Ευνοϊκός, Μελίτων, Ηλιάδης, Αλέξανδρος, Σακερδών, Ουάλης, Πρίσκος, Χουδίων, Ηράκλειος, Ευδίκιος, Ιωάννης, Φιλοκτήμων, Φλάβιος, Ξάνθιος, Ουαλέριος, Νικόλαος, Αθανάσιος, Θεόφιλος, Λυσίμαχος, Γάϊος, Κλαύδιος, Σμάραγδος, Σισσίνιος, Λεόντιος, Αέτιος, Ακάκιος, Δομετιανός, Γοργόνιο, Ιουλιανός και Αγλάϊος ο καπικλάριος.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείω Πνεύματι, συγκροτηθέντες, δῆμος ὤφθητε, τροπαιοφόρος, Ἀθλοφόροι Χριστοῦ Τεσσαράκοντα, διὰ πυρὸς γὰρ καὶ ὕδατος ἔνδοξοι, δοκιμασθέντες λαμπρῶς ἐδοξάσθητε. Ἀλλ’ αἰτήσασθε, Τριάδα τὴν ὑπερούσιον, δωρήσασθαι ἠμὶν τὸ μέγα ἔλεος.
Ἕτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τοὺς γενναίους ὁπλίτας τοῦ τῶν ὅλων δεσπόζοντος, τοὺς συγκροτηθέντας ἐν πίστει, ὁμοφώνος τιμήσωμεν· Χριστῷ γὰρ στρατευθέντες εὐσεβῶς, δι’ ὕδατος διῆλθον καὶ πυρός, καὶ πρὸς θείαν εἰσέλθοντες ἀναψυχήν, προΐστανται τῶν βοώντων· δόξα τῷ ἐνισχύσαντι ὑμᾶς, δόξα τῷ στεφανώσαντι, δόξα τῷ θαυμαστώσαντι ὑμᾶς, Τεσσαράκοντα Μάρτυρες.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Συντεταγμένοι εὐσεβείᾳ καὶ στερρότητι μαρτυρικῶς τὸν δυσμενῆ ἐθριαμβεύσατε, Τεσσαράκοντα γενναῖοι Χριστοῦ ὁπλῖται· Ἀλλ’ ὡς σύμμορφοι ἐν ἄθλοις καὶ ἐν χάριτι, Ἐν ἀγάπῃ καὶ εἰρήνῃ συντηρήσατε τοὺς κραυγάζοντας, χαίροις ἅγιον σύνταγμα.
