Μιά αναπάντητη ιστορική πρόκληση και μιά φιλόκαλος Σιμωνοπετρίτικη έκδοση – “ΙΩΑΝΝΗΣ ΟΥΓΚΛΕΣΗΣ – Ο φιλόχριστος δεσπότης των Σερρών”
Γράφει ο Μάρκος Μπόλαρης*
“Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν”, διαπίστωνε ο κορυφαίος των τραγικών ο Ευριπίδης, κι εάν αυτό ισχύει ως παρακαταθήκη πανανθρώπινη, η αξία της πολλώ μάλλον αυξάνεται όταν αφορά λαούς και πολίτες που έχουν πολυαιώνια διαδρομή , ή μάλλον, πολυτάραχο πλού στις τρικυμισμένες θάλασσες των καιρών και των χρόνων της ιστορίας, όπως η διαχρονία του τρελοκάραβου της Ρωμιοσύνης , των Ελλήνων, των οποίων διατεινόμαστε πώς είμαστε συνέχεια .
Κράτησα την σήμερον ανά χείρας μετ’ αγαλλιάσεως, το αντίτυπον μιάς φιλοκάλου εκδόσεως της ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ της Μονής Σίμωνος Πέτρας – ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ 2022 με τον τίτλο ΙΩΑΝΝΗΣ ΟΥΓΚΛΕΣΗΣ – Ο φιλόχριστος δεσπότης των Σερρών – Αφιέρωμα στα 650 χρόνια από την μάχη του Έβρου (1371 -2021),
μιά έκδοση το εξώφυλλο της οποίας κοσμεί ζωγραφικός πίνακας του Dragomir Todorovic με προσοπωγραφία του Δεσπότη των Σερρών.
Δυό κείμενα , το πρώτον του Γκόικο Σούμποτιτς, μέλους των Ακαδημιών του Βελιγραδίου και των Αθηνών και το δεύτερον του Ιερομονάχου Ιουστίνου Σιμωνοπετρίτου, θέτουν το ιστορικό περίγραμμα αφ’ ενός της εποχής , ιδ’ αιώνας, αφ’ ετέρου της περιοχής, με επίκεντρο τας Σέρρας , όπου και η έδρα του Δεσποτάτου , γιά να αναφερθούν στα γεγονότα της μάχης του Έβρου, όπου συνετρίβη άδοξα η προσπάθεια ανάσχεσης της Οθωμανικής διείσδυσης στην Ευρώπη, και αναδεικνύεται το διοικητικό, εκκλησιαστικό, πολιτιστικό, αλλά και το αγιορειτικό πλαίσιο σε συνάρτηση με την δράση όχι μόνον του Δεσπότη Ιωάννη Ούγκλεση μα κι ολόκληρης της φιλόκαλης οικογενείας του .
Έτσι μπροστά στα μάτια του φιλίστορα αναγνώστη αναδεικνύονται ζωντανές οι ιστορικές μορφές της δυναστείας Μρνιάβτσεβιτς , ουχί μόνον ο φιλόχριστος Δεσπότης των Σερρών Ιωάννης ο Ούγκλεσης, αλλά και η Ελένη, χήρα του μεγάλου Στεφάνου Ντουσάν, που βασίλευε με έδρα την θεοφρούρητη πόλη των Σερρών,
ο εν Αγίοις Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κάλλιστος, ο οποίος πραγματοποιών επίσκεψη στς Σέρρας χάριν ειρήνευσης των Εκκλησιών και υπηρετών διπλωματικούς σκοπούς της Αυτοκρατορίας, κοιμήθηκε, προσβληθείς από την πανώλη που σάρωνε τότε την Ευρώπη, γνωστή ως “μαύρος θάνατος”, η Ελένη, ανηψιά του Δουσάν , χήρα του Ούγκλεση ,
θυγατέρα του διοικητή της Δράμας καίσαρα Βοίχνα, η οποία εκάρη μοναχή με το όνομα Ευφημία, που θεωρείται η πρώτη ποιήτρια της Σερβικής Λογοτεχνίας, η μητέρα της, χήρα του καίσαρα Βοίχνα , μοναχή Ευπραξία,
ο εν οσίοις Μοναχός Ησαίας, λογιώτατος, ο οποίος μετέφρασε τα κείμενα του Αγίου Διονυσίου του Αρειοπαγίτη στην σερβική με παράκληση του Μητροπολίτη Σερρών Θεοδοσίου, ασκητής και ησυχαστής , γνωστός του μεγάλου Πατριάρχη Φιλοθέου του Κοκκίνου, μαθητή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά ,
ο μοναχός Ησαίας ο οποίος μας περιγράφει την καθοριστική μάχη του Έβρου, ούτως ώστε τω όντι , να έχουμε την απόλαυση μιάς εστιασμένης ιστορικά και πεποικιλμένη γλωσσικά και πολιτισμικά ξενάγηση στον πολυκύμαντο ιδ’ αιώνα σε τούτη την περιοχή της Μακεδονίας και της της Θράκης .
Κι είναι , τούτο καθιστά την έκδοση πολυτίμητη, η παράθεση των κτητορικών έργων και των δωρεών της οικογένειας Ούγκλεση προς τις μονές Τιμίου Προδρόμου Σερρών,
αφ’ ενός και τις αγιορειτικές Χιλανδαρίου, Βατοπαιδίου, Σιμωνόπετρας, Εσφιγμένου και το Μονύδριο του Μακρού , αφ’ ετέρου, η δημοσίευση των αγιορειτικών εγγράφων του Ιωάννη Ούγκλεση με τις υπογραφές του, οι εικόνες , τα αρχιτεκτονικά, οι γκραβούρες, τα χρυσοκεντήματα ως ιστορικά τεκμήρια κι αποδείξεις της φιλόκαλης δράσης και του πολιτιστικού επιπέδου του της εποχής και της οικογενείας , η αγωνιώδης έγνοια γιά την άρση του εκκλησιαστικού σχίσματος, οι χάρτες και μιά επιμελημένη βιβλιογραφία που καθιστούν την έκδοση της ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ πολύτιμη !
Μα υπάρχει κάτι , ιδιαίτερα ξεχωριστό σε τούτη την φιλοκαλική έκδοση και τούτο, κατά την ταπεινή μου άποψη είναι η δημόσια επαναφορά της συζήτησης γιά τον τάφο που βρέθηκε πριν από λίγους χρόνους στο παρεκκλήσι του Αγίου Σπυρίδωνος του Καθολικού της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών της εν τω Μενοικίω όρει.
Πρόκειται γιά μνήμα , τάφο θολωτό κάτω από το δάπεδο της νοτιοανατολικής πλευράς του παρεκκλησίου, χτισμένο με πήλινα τούβλα, που βρέθηκε στη διάρκεια ανακαινιστικών εργασιών, δίπλα στο ιερό του Καθολικού, ένα τάφο στον οποίο βρέθηκαν τα λείψανα δύο αγνώστων ανδρών !
“Αναζητώντας την ταυτότητα των δύο προσώπων, θα μπορούσε να προταθεί η άποψη ότι πρόκειται γιά συγγενικά πρόσωπα με υψηλό αξίωμα και ιδιαίτερη σχέση με την μονή. Έχοντας ως δεδομένο ότι στον χώρο του καθολικού είχαν ενταφιαστεί και άλλα μέλη της οικογενείας του Ολυγκλεση,
δεν αποκλείεται η περίπτωση τα δύο λείψανα να ανήκουν στους αυταδέλφους δεσπότη Ιωάννη Ούγκλεση και βασιλιά Βουκάσιν που σκοτώθηκαν στις 26 Σεπτεμβρίου 1371 στη Μάχη της Μαρίτσας” , υπογραμμίζει ο Ιερομόναχος Ιουστίνος Σιμωνοπετρίτης στο δικό του σημείωμα. Ρητέον ότι ο Ιωάννης Ούγκλεσης τιμάται και μνημονεύεται αδιαλείπτως από την Μονή Σίμωνος Πέτρας ως κτίτορας αυτής,
εξ ού το εύλογον επιστημονικό ενδιαφέρον και η φιλοτιμία στην έκδοση , διό οι εκ Σερρών ευγνωμόνως καλωσορίζουμε την τοσαύτης ποιότητας έκδοση !
Η υπόθεση γιά την ταυτότητα των δύο κεκοιμημένων στο Παρεκκλήσι του Αγίου Σπυρίδωνος , θυμάστε, μας είχε απασχολήσει σε σημείωμα προ διετίας , που ήδη είναι δημοσιευμένο στο προσφάτως εκδοθέν βιβλίο μου ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ – ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΡΟΠΟΥ, Αρμός 2023, όπου αναρωτιόμουν εάν ο θολωτός τάφος στην Προδρόμεια Μονή ανήκει στους δύο αδερφούς, που εξεστράτευσαν φιλόδοξα κατά των Οθωμανών , αλλά άδοξα βρήκαν τον θάνατο στην νυχτερινή επιδρομή των Τούρκων ιππέων που υπεράσπιζαν την Αδριανούπολη στη μάχη του Έβρου.
Το κρίσιμο πλέον γιά την ιστορικοαρχαιολογική έρευνα , και η πρόκληση που αφορά όλους μας, είναι η εξέταση του DNA των λειψάνων αυτών, η συσχέτιση τους με τα λείψανα των λοιπών της οικογενείας ώστε να έχουμε το πρώτον απαντήσεις , καίριες γιά την ιστορία του τόπου μας !
Η πρόκληση παρούσα … !
