Η εισβολή στην Ουκρανία από ρωσικά στρατεύματα πυροδότησαν τη χειρότερη κρίση ασφαλείας στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες.
Και ενώ οι περισσότεροι αναλυτές ασχολούνται με την κατάσταση που προκύπτει στην Ουκρανία μέρα με τη μέρα, είναι το ίδιο σημαντικό να συζητήσει κανείς για τα πιθανότερα αποτελέσματα του πολέμου.
Παρά το γεγονός πως η κατάσταση παραμένει ρευστή, τέσσερα είναι τα σενάρια που συγκεντρώνουν περισσότερες πιθανότητες για το τέλος του πολέμου.
Σενάριο 1: Το θαύμα του Ντνίπρο
Με όση βοήθεια μπορέσουν να δώσουν μέλη του ΝΑΤΟ, ο ουκρανικός στρατός και η αντίσταση των πολιτών ανατρέπουν τις πιθανότητες και σταματούν τα σχέδια της Μόσχας, να ανατρέψει την κυβέρνηση του Κιέβου και να εγκαταστήσει μια κυβέρνηση – μαριονέτα.
Σύντομα γίνεται κατανοητό από τη Μόσχα ότι θα χρειαστεί τεράστιος φόρος αίματος για τον τυχοδιωκτισμό της, την ώρα που η οικονομία της θα καταρρέει και η ίδια θα έχει απομονωθεί πλήρως διπλωματικά. Ο Πούτιν διατάζει μια σιωπηλή και σταδιακή απόσυρση των στρατευμάτων του.
Η Ουκρανία παραμένει κυρίαρχο δημοκρατικό κράτος και η στρατιωτική ήττα της Μόσχας επιταχύνει τις εσωτερική δυσαρέσκεια που έχει ήδη αρχίσει να εμφανίζεται στη Ρωσία. Ο Πούτιν στρέφεται εναντίον όσων των αμφισβητούν στο εσωτερικό και η Ουκρανία προσεγγίζει ακόμα περισσότερο τη Δύση.
Παρόλα αυτά η κατάσταση με την ασφάλεια στην Ευρώπη δεν γυρίζει εκεί που βρισκόταν πριν τον πόλεμο. Ο σύντομος πόλεμος, κόστισε χιλιάδες ζωές. Και παρά το γεγονός πως η δημοκρατική Ουκρανία βγήκε χωρίς απώλειες εδαφών από αυτόν, έχει ακόμα έναν ιδιαίτερα επικίνδυνο γείτονα. Το αν η Ρωσία θα δώσει ακόμα περισσότερη δύναμη στον απολυταρχικό Πούτιν ή θα του την πάρει μια και καλή, θα καθορίσει τις σχέσεις της Ρωσίας με τον υπόλοιπο κόσμο.
Σενάριο 2: Βαλτωμένη κατάσταση
Μετά από εβδομάδες έντονης μάχης στο Κίεβο και άλλες μεγάλες ουκρανικές πόλεις, η Ρωσία καταφέρνει να ανατρέψει την ουκρανική κυβέρνηση και να εγκαταστήσει μια κυβέρνηση μαριονέτα της. Παρόλα αυτά, ούτε οι Ένοπλες Δυνάμεις, ούτε ο πληθυσμός της Ουκρανίας είναι έτοιμοι να παραδοθούν.
Το αντίθετο: Αντίθετα, ο ουκρανικός λαός ξεκινάει μια καλά οπλισμένη, καλά οργανωμένη και αποκεντρωμένη αντίσταση στους Ρώσους εισβολείς. Οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας εξοντώνονται και παρά το γεγονός πως το Κίεβο έχει καταληφθεί, η νίκης της Ρωσίας αποδεικνύεται πύρρειος.
Σε ένα μοτίβο που έχει επαναληφθεί αρκετές φορές στον κόσμο, η ουκρανική αντίσταση σημαίνει για τη Ρωσία μια νίκη που έχει κοστίσει αρκετά σε ανθρώπινες αλλά και οικονομικές απώλειες. Η σύγκρουση που έχει τραβήξει για καιρό «πνίγει» τη Μόσχα οικονομικά και την αναγκάζει σε απόσυρση των δυνάμεων μετά από αρκετή βία και θάνατο.
Οι Ρώσοι συνειδητοποιούν ότι η εμπλοκή τους στη Ρωσία, θυμίζει έντονα εκείνη στο Αφγανιστάν επί Μπρέζνιεφ και πως η χώρα τους πολέμησε ακόμα έναν πόλεμο που δεν μπορούσε να νικηθεί. Πρόκειται για έναν… βάλτο στον οποίο έχουν κολλήσει πολλές υπερδυνάμεις και στο παρελθόν. Και πάλι η Ρωσία είναι ένα κράτος παρίας και σιγά – σιγά εκφράζεται η δυσαρέσκεια της ρωσικής ελίτ για τις αποφάσεις του Βλάντιμιρ Πούτιν.
Σενάριο 3: Ένα νέο «σιδηρούν παραπέτασμα»
Η Ουκρανία λογικά καταρρέει υπό την πίεση της ρωσικής εισβολής. Παρά την έντονη αντίσταση, οι ρωσικές δυνάμεις καταφέρνουν να πάρουν τον έλεγχο της χώρας χρησιμοποιώντας βαριά όπλα και σκληρές τακτικές.
Η αντίσταση που εκφράζεται στην κυβέρνηση που έχει επιβάλλει στη χώρα ο Πούτιν καταπνίγεται βίαια και δεν καταφέρνει να τα βάλει με τις ρώσικες δυνάμεις που παραμένουν στη χώρα. Ένα νέο «σιδηρούν παραπέτασμα» εμφανίζεται στην ανατολική Ευρώπη, από τα σύνορα των χωρών της Βαλτικής στον βορρά, μέχρι εκείνα της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας στα νότια.
Παρά το ότι η Ρωσία πληρώνει βαρύ οικονομικό τίμημα, ο Πούτιν θωρακίζει τη διακυβέρνησή του, καταπνίγοντας τις όποιες εναντίον του αντιδράσεις. Το ΝΑΤΟ είναι πιο ενωμένο απέναντι στη Μόσχα, όμως πρέπει να δεχτεί ότι έχει πολύ περιορισμένες επιλογές ώστε να αντιστρέψει την κατάσταση στην Ουκρανία. Στο φως της κρίσης, Σουηδία και Φινλανδία μπαίνουν στο ΝΑΤΟ ώστε να εξασφαλίσουν τη δική τους ασφάλεια έναντι της Μόσχας.
Όπως και με την άλλοτε Σοβιετική Ένωση, το νέο σχίσμα της Ευρώπης δημιουργεί μια γνωστή λίστα με κινδύνους και αβεβαιότητες. Το καχύποπτο πλέον ΝΑΤΟ και τα ρωσικά στρατεύματα βρίσκονται τετ – α – τετ σε πρωτοφανώς στρατιωτικοποιημένα σύνορα, με τον κίνδυνο μιας ευθείας σύγκρουσης είτε από ατύχημα είτε μετά από σχεδιασμό.
Σενάριο 4: Ένας ρωσονατοϊκός πόλεμος
Το πιο επικίνδυνο μεταξύ των σεναρίων για το μέλλον της Ευρώπης αλλά και του πλανήτη του ίδιου, είναι η σύγκρουση στη Ρωσία να αποτελεί απλά την αρχή για μια ακόμα μεγαλύτερη σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.
Υπάρχουν μάλιστα αρκετοί δρόμοι μέσω των οποίων θα μπορούσαμε να καταλήξουμε εκεί:
Το ΝΑΤΟ μπορεί να έχει αποφασίσει να κλιμακώσει την εμπλοκή του στην Ουκρανία, επιβάλλοντας μια no fly zone πάνω από την Ουκρανία ή μια άλλης μορφής εμπλοκή. Προς το παρόν οι ΗΠΑ και άλλες χώρες του ΝΑΤΟ έχουν απορρίψει κάθε τέτοια ιδέα, όμως αυτή η απόφαση θα μπορούσε να αλλάξει αν η Ρωσία συνεχίσει να κλιμακώνει τους βομβαρδισμούς κατά αμάχων.
Η Ρωσία θα μπορούσε να ωθηθεί να αποφασίσει αν θα κάνει πίσω ή θα έρθει σε ευθεία αντιπαράθεση με τις συμμαχικές στρατιωτικές δυνάμεις. Αν διαλέξει το δεύτερο, πρακτικά θα βρισκόμαστε σε έναν πόλεμο μεταξύ της Ρωσίας και των χωρών του ΝΑΤΟ.
Η Ρωσία θα μπορούσε ακόμα και ακούσια να χτυπήσει μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ, προκαλώντας άμεσα αντίποινα. Η Μόσχα έχει άλλωστε ήδη επιτεθεί σε στόχους πολύ κοντά στο πολωνικά σύνορα. Όσο τα αποθέματα των Ρώσων σε πυρομαχικά ακριβείας μειώνονται, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα ενός τέτοιου λάθους που θα προκαλέσει την απότομη κλιμάκωση της έντασης με το ΝΑΤΟ.
Ο Πούτιν θα μπορούσε να έχει ακόμα ευρύτερα σχέδια από την Ουκρανία. Αν οι ρωσικές δυνάμεις πάρουν τον έλεγχο της Ουκρανίας, ο Πούτιν θα μπορούσε να στρέψει την προσοχή του σε χώρες τις οποίες «γλυκοκοιτάζει» ως πιθανά μέρη της σφαίρας επιρροής που θα ήθελε να δημιουργήσει.
Οι προφανείς επιλογές για μια τέτοια κίνηση, θα ήταν οι χώρες της Βαλτικής. Ο Πούτιν θα μπορούσε να θεωρήσει πως το ΝΑΤΟ θα υποχωρήσει αν πιεστεί, όμως το ΝΑΤΟ όπως και οι ΗΠΑ έχουν ξεκαθαρίσει από την πρώτη στιγμή ότι θα αμυνθούν κάθε σπιθαμής νατοϊκού εδάφους.
Το σύννεφο του πολέμου
Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι αυτός ο πόλεμος εξελίσσεται υπέρ της Δύσης για τρεις λόγους. Οι βιαιότητες της ρωσικής εισβολής και η ουκρανική αντίσταση έχουν δημουργήσει ένα κίνημα υποστήριξης της Ουκρανίας σε όλη την Ευρώπη. Η Ρωσία και ο Πούτιν φαίνεται πως υποτίμησαν τόσο το φρόνημα στην Ουκρανία όσο και τον παγκόσμιο αντίκτυπο στη Μόσχα.
Οι δημοκρατικές κυβερνήσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού έχουν κάνει επιλογές που δύσκολα μπορεί κανείς να πάρει πίσω, οικονομικές, διπλωματικές και ασφαλείας. Παρόλα αυτά ο κόσμος παραμένει επικίνδυνος και σε μια στιγμή ιδιαίτερης αβεβαιότητας. Το τι θα συμβεί μετά από τη συγκεκριμένη σύγκρουση παραμένει ζητούμενο όπως και το πότε θα τελειώσουν οι τρέχουσες εχθροπραξίες.
Αυτά τα τέσσερα σενάρια αντανακλούν πιθανά αποτελέσματα, όμως οι πιθανότητες δεν εξαντλούνται εκεί. Ο Πούτιν θα μπορούσε να ενισχυθεί ή να δεχθεί πλήγμα εντός της Ρωσίας. Θα μπορούσε να στραφεί μετά την Ουκρανία προς τη Μολδαβία ή τη Γεωργία.
Οι πόλεμοι όταν ξεκινούν δύσκολα ακολουθούν ένα έτοιμο σενάριο. Συνήθως ακολουθούν απάτητα μονοπάτια, με συνέπειες που… μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία θα μπορούσε να έχει τα χαρακτηριστικά μιας τέτοιας σύγκρουσης. Το τι θα σημαίνει το αποτέλεσμα για την Ουκρανία και τον κόσμο μένει να φανεί.
