Αριστοτέλης Νανιόπουλος:Προσθήκη μιας ψηφίδας στην ιστορία του Πανελλήνιου ξεσηκωμού για την Ελευθερία.
Ο Σκοπός στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ήταν μια ευημερούσα κωμόπολη, με σχεδόν αμιγώς Ελληνικό πληθυσμό, κοντά στην πόλη των Σαράντα Εκκλησιών στην Ανατολική Θράκη, με ισχυρές οικονομικές, πνευματικές, κοινωνικές σχέσεις με τις περιοχές της Κωνσταντινούπολης, Μολδοβλαχίας, Αδριανούπολης.
Η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, το 1814, βρίσκει τον Σκοπό σε περίοδο αναδημιουργίας και οικονομικής άνθησης, Κάτοικοι του Σκοπού που ταξιδεύουν ως έμποροι και ως τεχνίτες, έρχονται σε επαφή με τους πρώτους πυρήνες της Φιλικής εταιρείας, κύρια στην Αδριανούπολη, μυούνται στις επιδιώξεις της και αρκετοί, δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, γίνονται μέλη της (Τζαχίλης, 1965).
Τον Φεβρουάριο του 1821 ο πρίγκηπας Αλέξανδρος Υψηλάντης κηρύσσει την επανάσταση στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, ξεσηκώνεται η ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, κινητοποιούνται οι Ελληνικές κοινότητες σε ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Οι Τούρκοι εξαγριώνονται, στην Κωνσταντινούπολη κηρύσσουν σφαγές εναντίον των Χριστιανών, κυρίως των Ελλήνων, που κρατούν από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 1821.
Σφάζονται, απαγχονίζονται, βασανίζονται χιλιάδες Έλληνες μεταξύ των οποίων ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’, κορυφαίοι ιερωμένοι και Φαναριώτες.
Το πογκρόμ επεκτείνεται και σε περιοχές εκτός της Κωνσταντινούπολης, όπου απαγχονίζονται Μητροπολίτες και πρόκριτοι. Άτακτα σώματα από εφέδρους (Ρετίφια)ξεχύνονται στην Ανατολική Θράκη προβαίνοντας σε λεηλασίες και θηριωδίες (Τζαχίλης, 1965).
Δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε και πώς ξεσηκώθηκε ο Σκοπός, ποια γεγονότα συνέβησαν, πως οι κάτοικοί του, με πρωτοστάτες τους Φιλικούς, συμμετείχαν στον Πανελλήνιο ξεσηκωμό, έκφραση του άσβεστου πόθου για την Ελευθερία.
Βέβαιον είναι ότι οι άνθρωποι εκείνοι δεν υπολόγισαν καθόλου το γεγονός ότι ήταν πολύ κοντά στην πρωτεύουσα του Τουρκικού κράτους και ότι πολύ γρήγορα θα κατέφθαναν τα τουρκικά στρατεύματα να καταπνίξουν το κίνημά τους, πράγμα που και έγινε.
Ο Σκοπός, στο παρελθόν, κατόρθωνε να αντιμετωπίζει τους Τούρκους και τη μανία τους και να περιφρουρεί τη ζωή και την περιουσία των κατοίκων του, όμως δεν κατάφερε να περάσει αναίμακτα την καταιγίδα που έφερε η Ελληνική Επανάσταση.
Φαίνεται ότι οι Τούρκοι είχαν πληροφορίες και συνέλαβαν στοχευμένα αυτούς που θεωρούσαν πρωταίτιους της εξέγερσης.
Αριστοτέλης Νανιόπουλος: Οι περισσότεροι συγγραφείς αναφέρουν ότι ο Τουρκικός στρατός συνέλαβε και εκτέλεσε δια απογχονισμού, δεκαπέντε Σκοπηνούς, (Φ. Πετρόπουλος (1938-1939), Τζαχίλης (1993), Π. Βαλιούλης (1966), Ψαθάς (1970). από τους οποίους γνωρίζουμε τα ονόματα των παρακάτω:
1) Παπά-Ανδρέας ή Παπανδρέας, Σχολάρχης και Έξαρχος. Κρεμάσθηκε στον περίβολο του ναού του Αγίου Γεωργίου. Ο Άγιος Γεώργιος ήταν μία από τις δύο εκκλησίες του Σκοπού, η άλλη ήταν ο Πολιούχος Άγιος Δημήτριος, σε κάποια επιδρομή καταστράφηκε και οι κάτοικοι, για λόγους κοινωνικής συσπείρωσης, προτίμησαν να κτίσουν ένα νέο μεγάλο Άγιο Δημήτριο.
Το σώμα του κρεμόταν, επί δύο ημέρες, προς εκφοβισμό των κατοίκων, από το κλωνάρι μιας πτελέας (καραγάτσι).
Από το ίδιο κλωνάρι κρεμόταν το «μεγάλο σιδερένιο σήμαντρο» που κτυπούσε επί 70 έτη(μέχρι το 1890) για να υπενθυμίζει την μεγάλη προσφορά , για την ελευθερία του εθνομάρτυρα Παπανδρέα (Ψαθάς 1970).
2) Σίμο-Τσορμπατζής (ή Σιμοτσορμπατζής), προύχοντας.
Πάππος του αείμνηστου διδάσκαλου και εθνομάρτυρα Σίμου Σιμόπουλου, που σφάχθηκε από τους Τούρκους το 1913. Οδηγήθηκε στην κρεμάλα μπροστά στο σπίτι του, σύμφωνα με άλλους στη συνοικία «Κυριακό», ίσως όμως αποκεφαλίσθηκε στο Μπουνάρ Χισάρ ως μυημένος της Φιλικής Εταιρείας, κατόπιν δικαστικής απόφασης (Ψαθάς 1970).
Ο συγγραφέας Αναστάσιος Βαλιούλης (Α. Βαλιούλης, 2010) διασώζει δύο ακόμη ονόματα:
3) Γιάννης Δεληγιάννης
4) Κυριάκος Τσορμπατζής.
Ο Α. Βαλιούλης επίσης, σε σχέση με τον Κυριάκο Τσορμπατζή, αναφέρει τα παρακάτω συμβάντα όπου ενώ αρχικά επρόκειτο να απαγχονισθεί ο Γιαννακο-Τσορμπατζής, αντί αυτού τελικά απαγχονίσθηκε ο Κυριάκος.
Μία ημέρα, περίπου δύο έτη πριν την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, ο Γιαννακοτσορμπατζής μεταβαίνει έφιππος στις Σαράντα Εκκλησιές κάτι που έκανε καθημερινά ως προεστός του Σκοπού.
Αφού τακτοποίησε τις υποθέσεις του, πήγε σε ένα καφενείο όπου είδε να κάθεται μόνος σε μια γωνία ένας άγνωστος σε αυτόν Τούρκος ανώτερος υπάλληλος, τον οποίο χαιρέτισε από μακριά και του έστειλε ένα καφέ, πράγμα που ήταν αρκετό να πιάσουν μια φιλική συζήτηση.
Ο τούρκος ήταν απεσταλμένος από την Υψηλή Πύλη για να ελέγξει τις ατασθαλίες του Μουτεσερίφη των Σαράντα Εκκλησιών και άλλων διοικητικών υπαλλήλων.
Εξέφρασε την απορία και συνάμα την ευχαρίστησή του διότι τόσοι Τούρκοι δεν σκέφθηκαν να τον πλησιάσουν, αν και γνώριζαν την αποστολή του, ενώ απεναντίας ένας Ρωμιός και μάλιστα από τον Σκοπό, χωρίς να τον γνωρίζει, τον καλωσόρισε και τον κέρασε καφέ.
«Γιαννάκο-Εφέντη, του είπε, ο καφές που με κέρασες δεν θα λησμονηθεί και ίσως μια μέρα να μπορέσω να σου φανώ χρήσιμος».
Μετά από δύο χρόνια το όνομα του Γιαννάκου ήταν στον κατάλογο των Σκοπηνών που επρόκειτο να απαγχονισθούν και ο Τούρκος που προαναφέρθηκε στάλθηκε να εκτελέσει τις διαταγές της Υψηλής Πύλης.
Όταν ήρθε η σειρά των Σκοπηνών να απαγχονισθούν, ο Τούρκος απεσταλμένος αντικατέστησε το όνομα του Γιαννάκου με το όνομα του Κυριάκου και έτσι σώθηκε ο Γιαννάκος (Α. Βαλιούλης, 2010).
Ας θεωρηθεί το προηγούμενο κείμενο, σαν η προσθήκη μιας ψηφίδας στην Ιστορία της Πανελλήνιας εξέγερσης του 1821, σε όλες τις περιοχές όπου ανθούσε ο Ελληνισμός.
Πιστεύω ότι ανάλογες ιστορίες υπάρχουν θαμμένες στα αρχεία και τις μνήμες πολλών τοπικών κοινωνιών η διατήρηση και ανάδειξή τους πρέπει να είναι ένας από τους βασικούς στόχους των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821.
Η συμβολή σε τοπικό επίπεδο, ατόμων, συλλόγων, ιστοριοδιφών, ιστορικών, επιστημόνων μπορεί να ανασυνθέσει το μεγάλο ψηφιδωτό της πραγματικής ιστορίας της επανάστασης, σε όλο της το μεγαλείο και να οδηγήσει στους αναγκαίους αναστοχασμούς.
Ίσως θα πρέπει η επέτειος των 200 χρόνων να αποτελέσει την αφορμή για την συμβολική τοποθέτηση μιας σχετικής μαρμάρινης πλάκας στο μνημείο πεσόντων του Νέου Σκοπού.
