Συζητείται για ακόμη μία φορά, ίσως αυτή τη φορά σοβαρά πλέον, η αναθεώρηση του Συντάγματος.
Γράφει ο Στέργιος Κατσανίδης*
Είναι απόλυτα βέβαιο, ότι η βαθύτατη και πολύπλευρη κρίση, που μαστίζει ακόμη τη Χώρα και την Κοινωνία από το 2009, αναδεικνύει την αδήριτη ανάγκη για ριζική αναθεώρηση του Συντάγματος, όχι απλά να επουλώσει τις πληγές, αλλά κυρίως να εξαλείψει αποτελεσματικά τις αιτίες της κρίσης.
Χωρίς αμφιβολία για μια ριζική αναθεώρηση του Συντάγματος μεγάλης κλίμακας χρειάζεται οπωσδήποτε όραμα, γενναιότητα και αρετή. Είναι απαίτηση των καιρών, του Ελληνικού Λαού. Οι βαθύτατες αλλαγές πρέπει οπωσδήποτε να οδηγούν σε αποεπαγγελματοποίηση της πολιτικής, σε ουσιαστική ισόρροπη διάκριση των τριών εξουσιών, εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής, σε αποτελεσματική διακυβέρνηση με δημοκρατική διαδικασία, πολιτική αξιοπιστία και αξιοκρατία στα πλαίσια ενός σύγχρονου, αξιόπιστου, δημοκρατικού, κοινωνικού και δίκαιου Κράτους στην υπηρεσία του Πολίτη στη βάση της ορθολογικής αρχής για ένα καλύτερο Κράτος με την μικρότερη δυνατή δαπάνη και φυσικά με τους λιγότερους δυνατούς φόρους.
1. Πρώτιστα χρειάζεται επανεξέταση της μορφής του Πολιτεύματος. Η σημερινή Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, που εγκαθιδρύθηκε με το σύνταγμα του 1975, με τις συχνές τροποποιήσεις της, οδήγησε στην πράξη σε ένα υπερτροφικό Πρωθυπουργό, αδύναμο Πρόεδρο, επίσης αδύναμη και εξαρτημένη από συμφέροντα Βουλή και καιροσκοπική πλειοψηφία Βουλής. Είναι καιρός να εξετασθεί σοβαρά η μορφή πολιτεύματος της Προεδρικής Δημοκρατίας με ισχυρό Πρόεδρο, με εκτελεστικό Πρωθυπουργό, που να διορίζεται από τον Πρόεδρο και εξωκοινοβουλευτικούς Υπουργούς, δηλαδή τύπου Γαλλίας προσαρμοσμένου όμως σε ελληνικά δεδομένα, με ισχυρή Βουλή για την νομοθετική λειτουργία και τον έλεγχο και κυρίως ανεξάρτητη Δικαιοσύνη. Είναι αυτονόητο ότι στην περίπτωση της Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας ο Πρόεδρος εκλέγεται απ’ ευθείας από τον Λαό κάθε πέντε χρόνια, με την δυνατότητα επανεκλογής μια φορά.
2. Χρειάζεται οπωσδήποτε ενίσχυση του κύρους της Βουλής έναντι της Κυβέρνησης. Είναι βέβαιο, ότι το κοινοβουλευτικό μας σύστημα είναι Πρωθυπουργοκεντρικό και λειτουργεί ανισόρροπα εις βάρος της νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας. Η Βουλή εκλέγεται κάθε τέσσερα χρόνια από τον Λαό με σταθερό δημοκρατικό αντιπροσωπευτικό εκλογικό νομικό πλαίσιο και οπωσδήποτε δεν διαλύεται όποτε το θελήσει ο εκάστοτε Πρωθυπουργός ή Πρόεδρος, αλλά μόνον μπορεί να αυτοδιαλύεται.
Είναι καιρός πλέον, επιταγή των καιρών, να περιορισθεί ο αριθμός των Βουλευτών από 300 σε 200 με συνταγματική διάταξη, όπως περίπου γίνεται σε ανάλογες Ευρωπαϊκές Χώρες, με παράλληλο περιορισμό κατά 50% τουλάχιστον όλων των προνομίων των Βουλευτών και του αριθμού των συνεργατών τους, καθώς κατάργηση της πολιτικής σύνταξης των Βουλευτών και γενικά πολιτικών στελεχών ή τουλάχιστον περιορισμό σε μια μόνο σύνταξη, πολιτική ή επαγγελματική. Είναι επίσης καιρός να περιορισθεί ο βουλευτικός χρόνος σε τρεις συνεχόμενες θητείες. Αυτό απαιτεί η αποεπαγγελματοποίηση της Πολιτικής. Είναι θεσμοί τύπου Αθηναϊκής Δημοκρατίας.
3. Μπορεί να εξετασθεί και θεσπισθεί ο θεσμός της Εθνοσυνέλευσης, ένα νέο διευρυμένο όργανο, με αριθμό αντιπροσώπων διπλάσιο του αριθμού των Βουλευτών, προκειμένου να καλύψει το κενό της έλλειψης δεύτερης Βουλής, όπως συμβαίνει σε πολλές Χώρες. Δεν επιβαρύνει ιδιαίτερα τον προϋπολογισμό γιατί θα απαρτίζεται η Εθνοσυνέλευση από 400 ήδη εκλεγμένους εκπροσώπους και συγκεκριμένα θα συγκροτείται από τους 200 Βουλευτές και επί πλέον από Ευρωβουλευτές, Περιφερειάρχες, Αντιπεριφερειάρχες (Νομάρχες) και Δημάρχους κατά πληθυσμιακή σειρά μέχρι να συμπληρωθεί ο αριθμός 400.
Οι αρμοδιότητες της Εθνοσυνέλευσης, η οποία θα συγκαλείται και προεδρεύεται από τον Πρόεδρο της Βουλής, μπορεί να είναι:
- η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας (άρθρο 32 του Συντάγματος) σε περίπτωση αναπλήρωσης λόγω αδυναμίας ή θανάτου του Προέδρου
- η απόφαση για την προκήρυξη Δημοψηφίσματος
- η απόφαση για την κήρυξη της Χώρας σε κατάσταση πολιορκίας
- η κύρωση Διεθνών Συνθηκών Ειρήνης, συμμαχίας, οικονομικής συνεργασίας και συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς ή ενώσεις
- η αναθεώρηση του Συντάγματος με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων.
4. Επιβάλλεται η ενίσχυση της αυτοτέλειας και αυτοδιοίκησης της Δικαιοσύνης χάριν της πλήρους ανεξαρτησίας της με αναθεώρηση του άρθρου 9 παρ. 5, ώστε οι προαγωγές σε θέσεις του Προέδρου και του Αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου να ενεργούνται με προεδρικό διάταγμα ύστερα από πρόταση του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου και φυσικά με επιλογή μεταξύ των μελών του αντίστοιχου ανώτατου δικαστηρίου με μυστική ψηφοφορία στη βάση επιλογής από ειδικά εκλεκτορικά σώματα, όπως ακριβώς συμβαίνει για την εκλογή Καθηγητών στα Α.Ε.Ι. Με τον ίδιο τρόπο γίνεται και η προαγωγή στη θέση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και η προαγωγή στη θέση του Γεν. Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
5. Επιβάλλεται επίσης να εξετασθεί η ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο θα αναλάβει τα θεμελιώδη θέματα λειτουργίας του Συντάγματος, τα θέματα αρμοδιότητας του Ειδικού Δικαστηρίου και ιδιαίτερα το μέγα θέμα της ασυλίας Υπουργών και Βουλευτών που ταλανίζει τα τελευταία χρόνια την ελληνική κοινωνία. Είναι αδιανόητο η ίδια η Βουλή να αποφασίζει για την ασυλία ή μη των Υπουργών και Βουλευτών της.
6. Επιβάλλεται να διευκολυνθεί ουσιαστικά η διαδικασία διενέργειας Δημοψηφίσματος. Ενώ προβλέπεται το Δημοψήφισμα ως πολιτικός θεσμός στο άρθρο 44 του Συντάγματος του 1975 για κρίσιμα εθνικά και κοινωνικά θέματα. Μπορεί απλά να προβλέπεται ότι το Δημοψήφισμα αποφασίζεται μόνο από την Εθνοσυνέλευση με απόλυτη πλειοψηφία των μελών της με πρόταση α) του προέδρου της Δημοκρατίας, β) του ενός πέμπτου του αριθμού των μελών της Εθνοσυνέλευσης και γ) του ενός πέμπτου των Πολιτών της Χώρας. Με παρόμοιο τρόπο μπορεί να αποφασίζονται και τοπικά δημοψηφίσματα για ζωτικά θέματα περιοχών της Χώρας.
7. Είναι γεγονός ότι ο θεσμικός εκλογικός νόμος, που προβλέπεται με το άρθρο 51 παρ. 3 λειτουργεί ως παρασύνταγμα και μπορεί να βιάζει την πολιτική βούληση των πολιτών και να νοθεύει το εκλογικό αποτέλεσμα, ανάλογα πάντοτε με την εκάστοτε σκοπιμότητα.
Η ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού κοινοβουλευτικού πολιτεύματος απαιτεί όμως ένα σταθερό πάγιο, αναλογικό και αντιπροσωπευτικό εκλογικό νομικό πλαίσιο, που να συνδυάζει πάγια και σταθερά την δημοκρατική αντιπροσώπευση με την αποτελεσματική λειτουργία της Βουλής.
Κατά συνέπεια στα πλαίσια της αναθεώρησης του Συντάγματος θα μπορούσαν να προστεθούν λίγες σειρές στο άρθρο 51, που απλά θα ορίζουν τους βασικούς άξονες του εκλογικού νόμου για μια Βουλή με 200 Βουλευτές και συγκεκριμένα:
- να διαμορφωθούν εκλογικές περιφέρειες με 3-12 βουλευτικές έδρες. Αυτό θα οδηγήσει σε συγχώνευση μονοεδρικών και μικρών περιφερειών και διάσπαση των μεγάλων, όπως Αθηνών και Θεσ/νίκης. Παραδειγματικά οι Νομοί Έβρου και Ροδόπης μπορούν να συγχωνευθούν σε μία εκλογική περιφέρεια, καθώς και οι Νομοί Ξάνθης, Καβάλας και Δράμας σε άλλη ενιαία εκλογική περιφέρεια.
- ο αριθμός των υποψηφίων βουλευτών να είναι κατά 30% αυξημένος του αριθμού των βουλευτικών εδρών με σχετικό περιορισμό της πολυσταυρίας το πολύ σε δισταυρία ανάλογα με τον αριθμό των βουλευτικών εδρών με σκοπό την αποφυγή γνωστών συνεργασιών.
- διατηρείται το ποσοστό 3% για την δυνατότητα κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης.
- να υπάρχει η δυνατότητα στα πολιτικά κόμματα σε εκλογικές περιφέρειες άνω των 5 εδρών να ορίζουν αρχηγό συνδυασμού χωρίς σταυρό προτίμησης.
8. Επιβάλλεται για λόγους Κοινωνικής Δικαιοσύνης ενιαίος κατώτατος μισθός για όλους τους εργαζομένους τόσο στον Ιδιωτικό όσο και Δημόσιο Τομέα. Είναι θέμα στοιχειώδους Κοινωνικής Δικαιοσύνης. Το ίδιο ισχύει για τα δώρα των Χριστουγέννων, Πάσχα και επίδομα αδείας. Με τον ενιαίο κατώτατο μισθό πρέπει ακόμη να συνδέονται με ειδικούς σταθερούς συντελεστές τα ειδικά μισθολόγια, αποζημιώσεις Βουλευτών και γενικά πολιτικών στελεχών.
9. Ψήφιση τροπολογιών μόνον σε έκτακτες εξαιρετικές περιπτώσεις και μόνον με την ειδική πλειοψηφία των τριών πέμπτων των παρόντων βουλευτών.
10. Ουσιαστική συνολική αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος, με στόχο την διαμόρφωση μιας κοινωνίας της γνώσης, της ικανότητας, της δημιουργικότητας, της καινοτομίας, με ανοιχτούς ορίζοντες για δυναμική οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική πρόοδο που πράγματι χρειάζεται και αξίζει η Χώρα μας, με σαφείς διατυπώσεις για πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, με βάση την ελληνική παιδεία και σκέψη και σεβασμό στα δεδομένα και προοπτικές στα πλαίσια της διαμορφούμενης ενιαίας παιδείας στη βάση της γνωστής Διακήρυξης της Μπολώνιας για Παιδεία μιας Ενιαίας Ευρώπης. Αναμφισβήτητα η Παιδεία είναι δημόσιο κοινωνικό αγαθό και πρέπει να είναι προσιτή σε όλα τα παιδιά με ίσες ευκαιρίες χωρίς διακρίσεις καταγωγής, φύλου, πολιτικών πεποιθήσεων και κυρίως εισοδήματος και πλούτου. Συνεπώς η Παιδεία πρέπει να είναι δημόσια και δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες της.
11. Επέκταση του θεσμού των δύο συνεχών θητειών, όπως ισχύει για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, σε όλα τα πολιτικά πρόσωπα, που ασκούν εξουσία, συγκεκριμένα για Πρωθυπουργό, Υπουργούς, Περιφερειάρχη, Δήμαρχο, Επιμελητήρια, Εργατικά Σωματεία, Συνεταιρισμούς, Συλλόγους κ.ά. και διαμόρφωση του θεσμού των τριών συνεχών θητειών σε Βουλευτές, Περιφερειακούς, Δημοτικούς και Κοινοτικούς Συμβούλους και γενικά σε μέλη συλλογικών οργάνων.
12. Μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και ενίσχυση της αυτοδιοίκησης, Περιφερειακής, Δημοτικής και Τοπικής, με ουσιαστικές αρμοδιότητες και αυτοτελείς πόρους.
Η λύση του Γόρδιου Δεσμού στην Ελλάδα είναι πρώτιστα η ριζική πολιτική εξυγίανση με ριζική αναθεώρηση του Συντάγματος για μια Ελλάδα αντάξια της Ιστορίας και του Πολιτισμού της και για έναν Ελληνικό Λαό με αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια. Απομένει λοιπόν η Πολιτική Ηγεσία του Τόπου να τολμήσει με γενναιότητα και αρετή.
* Ο Στέργιος Κατσανίδης είναι Συντ. Καθηγητής ΤΕΙ Θεσ/νίκης και π. Νομάρχης Καρδίτσας
