Οι σκιάσεις ως πρόκλησεις
Το έκπαλαι προνόμιο της θέασης του Ιερού Βράχου της Ακροπόλεως από τον Λυκαβηττό ευτυχώς δεν χάθηκε !
Πράγματι η δυνατότητα της οπτικής απόλαυσης του καλλίστου των αρχαίων ναών των Ελλήνων, του Παρθενώνα, των αθανάτων στην ιστορία της Τέχνης, της Αρχιτεκτονικής του Ικτίνου και του Καλλικράτη, υφίσταται και τα νύν !
Κι είναι τω όντι προνόμιο να θωρούμε από τον Λυκαβηττό τον καλλιμάρμαρο τούτο Ναό, πληγωμένο σοβαρά από τα ανελέητα χτυπήματα των καιρών και των ανθρώπων, Ναού επιμένει με την απαράμιλλη ποιότητά του να υποδέχεται το Αττικό Φώς, καθώς ορθώνεται με φόντο την γαλανή θάλασσα του Σαρωνικού !
Το Αττικό Φώς !
Κι ο Λυκαβηττός , στα βόρεια ανατολικά της Κλεινού Άστεως, από τον οποίο ανέτειλε κι ανατέλλει το φώς , αφού η λέξη λύκη στην ελληνική γλώσσα είναι το φώς, εξ ού και λύχνος, η συσκευή η απτομένη και φωτίζουσα, εξ ού και λυκαυγές, λυκόφως, και το δεύτερο συστατικό της λέξης από το ρήμα βαίνω , έρχομαι.
Λατρεία είχε κι έχει αυτός ο Λαός με το Φώς , λατρεία στους αιώνες !
Κι είναι ο Φοίβος Απόλλων, αρματηλάτης ηλιοδρόμος, του Φωτός αμή και της Μουσικής Θεός, κιθαρωδός και λιράρης αλλά και λοξίας ως μαντικός και Δελφικός, κι είναι η έγνοια της ποιότητας των μηχανικών που καλλιτέχνησαν το αριστούργημα του Παρθενώνα, ανύστακτη στ’ αλήθεια έγνοια γιά την ανάδειξη της σχέσης του Ναού με το Φώς, έγνοια που έγινε σχεδιασμός, σχεδιασμός που έγινε κατόρθωμα, κληροδότημα πάσιν ανθρώποις από κτίσεως και έως του αιώνος, επίτευγμα μιάς σχέσης του μνημείου με το Φώς το ηλιακό, και βέβαια Φωτισμού τόσον του Μνημείου όσο και των προσερχομένων εν εκστάσει σ’ αυτό !
Τον Γιώργο Σεφέρη, επικαλούμαι, τον ποιητή που μάτωσε στα εσωτερικά μονοπάτια γιά να σμιλέψει στίχους σαν μαρμάρινα γλυπτά, που αναλώθηκε στην αναζήτηση του Φωτός,
τόσο του αττικού όσο και του άλλου, τον Σμυρνιό που στην “Κίχλη” του, μετρώντας μιά μιά τις λέξεις, ξεδιαλέγοντάς τες σαν πολυτίμητες ψηφίδες, μας προειδοποιεί :
“τον ήλιο τον κοιτάς, έπειτα χάνεσαι μες στο σκοτάδι•
ο δωρικός χιτώνας
που αγγίξανε τα δάχτυλά σου και λύγισε σαν τα βουνά,
είναι ένα μάρμαρο στο φως, μα το κεφάλι του είναι στο σκοτάδι ” !
Α ! Είναι ένα διαρκές προνόμιο,
μιά ανεκτίμητη παρακαταθήκη και μιά συνεχής πρόκληση
η μελέτη της σχέσης του Παρθενώνα με το Φώς, με την λύκη της αυγής, με τις πρώτες της ανατολής ακτίνες, με την λαμπρότητα και το θάμβος της μεσημβρίας, με την θωπεία των εσπερινών , με το λυκόφως πριν το σκοτάδι τυλίξει την πλάση !
“Είναι ένα μάρμαρο στο φώς , …
ο δωρικός χιτώνας
που αγγίξανε τα δάχτυλά σου” ,
μας επισημαίνει , έτι και έτι, ο ποιητής.
Κι είναι ένα μοναδικό προνόμιο,
ου μήν αλλά και μιά πληγή , αιμοροούσα, τούτη η θέα από τον Άη Γιώργη τον Λυκαβηττό, θέα της μοναδικότητας ενός Ναού που συνιστά κορύφωση Πολιτισμού, ενός Ναού που πλήγωσαν βάρβαροι και επιδρομείς, βομβάρδισαν άξεστοι πολιορκητές και ακρωτηρίασαν βαρβαρικώς πολιτισμένοι αποικιοκράτες ,
ναί , αδερφοί μου, είναι
οικτρόν και φοβερόν θέαμα το επίτευγμα της τελευταίας εβδομηκονταετίας , το θέαμα της τσιμεντοποίησης της Αττικής γής, της παραδόσεως άνευ όρων στην λογική της ανεξέλεγκτης αντιπαροχής, στο ξερίζωμα των πευκώνων, των ελαιώνων, των αμπελιών, στην εξαφάνιση των ποταμών που υμνούν οι αρχαίοι ποιητές του Κηφισσού, του Ιλισσού, του Ηριδανού και την μετατροπή τους σε εγκιβωτισμένους υπονόμους, στην εξευτελιστική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής , στην έλλειψη χώρων αναψυχής, αθλητισμού, ανάσας πρασίνου !
Λέω κι αυτά θα ‘ρθούν και εκείνα θα περάσουν !
Όχι δεν γράφω γιά να θρηνολογήσω για όσα έγιναν, γιά όσα μας βρήκαν, γιά όσα χάσαμε !
Όχι !
Γράφω, τον ονειροπόλο της αρχιτεκτονικής και της χωροταξίας Αντώνη Τρίτση έχοντας στο μυαλό, την ιέρεια πάλιν του πολιτισμού και της Δημοκρατίας αναμιμνησκόμενος, την Μελίνα Μερκούρη, τον αξεπέραστο αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, τον ποιητή και ζωγράφο, και από κοντά μνημονεύω τον καλλιτέχνη σρχοτέκτονα και μελετητή των Θεόκτιστων, των σπιτιών της Μυκόνου και του πλούτου των Αθηναικών νεοκλασσικών τον Άρη Κωνσταντινίδη, ως καίρια σημεία, μά όχι βέβαια τα μοναδικά , σημεία αναφοράς μας !
Κι εάν στο αφιλόδοξο αυτό σημείωμα αναφέρομαι σ’ ονειροπόλους κι αλαφροίσκιωτους της Τέχνης
κι άν τους επικαλούμαι είναι γιατί ο καιρός πλέον ήγγικεν να ξανοίξουμε μιά συζήτηση γιά την Ελλάδα που θέλουμε, γιά την Αθήνα που θέλουμε, γιά την Θεσσαλονίκη που επιζητούμε, κι όμοια γιά το Μεγάλο Κάστρο της Κρήτης, γιά την Πάτρα και τον Βόλο, την Λάρισα και τα Σέρρας, την Καβάλα και τα Γιάννενα !
Αναρωτιέμαι
• θα συζητήσουμε γιά την υπογειοποίηση των κεντρικών οδών κι αρτηριών του ιστορικού κέντρου του Άστεως, ώστε χωρίς το χάος των αυτοκίνητων και με πεζοδρομημένο και πράσινο το όλον των αρχαίων Αθηνών, να αναδείξουμε στο μέγιστο βαθμό το Κάλλος του αρχαιολογικού μας αποθέματος ;
• θα αλλάξουμε την νομοθεσία περί απαλλοτριώσεων ώστε να αποκτήσουμε σύγχρονο εργαλείο ταχείας απόδοσης υπέρ του δημοσίου, του πρασίνου, των ποταμών, του αθλητισμού, του πολιτισμού ;
• θα ορίσουμε ένα χώρο ως σύγχρονο εμπορικό – τραπεζικό – επιχειρηματικό – ναυτιλιακό κέντρο με ειδικούς όρους δόμησης γιά να εξοπλίσουμε την επιχειρηματικότητα και να ελκύσουμε σοβαρές μονάδες ;
• θα στρωθούμε στη δουλειά, βάζοντας μπροστά ένα σοβαρό χρηματοδοτικό πρόγραμμα, γιά να σώσουμε τα μικρά και μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά κοσμήματα της Αθήνας , της Θεσσαλονίκης και των άλλων πόλεων, νεοκλασσικά και παλιότερα , γιά να σώσουμε ότι σώζεται και να ξαναδώσουμε ζωή σε εγκαταλελημένα κελύφη που θα ωραίσουν ανακαινιζόμενα τον τόπο ;
• θα απαγγιστρωθούμε, συντομεύω με δυό φράσεις, από τα μετεμφυλιοπολεμικά σύνδρομα και την υιοθετηθείσα αθλιότητα που ιδεολογικοποίησε την καταστροφή με το ύπουλο σύνθημα “η οικοδομή είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας” , λογικές και σύνδρομα που κατέστρεψαν την ύπαιθρο και αφάνισαν το Αττικό τοπίο , στέρησαν και στερούν από τα Ελληνάκια το Αττικό φώς και τον ορίζοντα της καρδιάς μας ;
Καθώς η διεκδίκηση κορυφώνεται γιά την ενοποίηση του Παρθενώνα , καθώς η διεθνής συζήτηση ξανατίθεται στημ παγκόσμια ατζέντα γιά το δίκαιο του αιτήματος ενοποίησης των απαράμιλλων γλυπτών του Φειδία , δικαιότατο αίτημα που πρωτοέθεσε στα διεθνή Fora η καλλιτεχική ευαισθησία και το πολιτικό όραμα της Μελίνας, είναι καίριο και κρίσιμο να ξαναδούμε τον τόπο στην προοπτική του αύριο με το Φώς , την λύκη που βαίνει από την αρχαιότητα και διατρέχει φωτίζοντας την διαχρονία μας !
Αναζητώντας το Φώς το αληθινόν !
Αλλάζοντας την μεμψίμοιρη άνοστη κουβέντα και τα μικροκομματικά αδιέξοδα των πρωινάδων κι ανταλάσσοντάς την με την πρόκληση ενός άλλου ορίζοντα , της απλοχωρίας των αιώνων και του οίνοπος πόντου, καταπώς πρέπει του Λαού και του Τόπου !
Στο τέλος η πρόκληση ,
όπως μας την έθεσε στην “Κίχλη” του
ο Γιώργος Σεφέρης, στην ποιητική του σύνθεση που ολοκλήρωσε τον Οκτώμβρη του 1946 στον Πόρο,
η πρόκληση είναι να βγεί το κεφάλι απ’ το σκοτάδι ,
να βγεί το δικό κεφάλι μας, στο Φώς !
Γένοιτο !
ΥΓ
Οι ιππείς της πομπής των Παναθηναίων έχουν βιαίως αποσπαστεί, βαρβαρικώ τω τρόπω, από την Ζωφόρο του Παρθενώνος και αναμένουν την επιστροφή τους, χάριν της ενότητος του Μνημείου.
