Ως πρόκληση ωραιότητας, !
Τι βαθιές εγγραφές πού αφήνει η όσφρηση στη μνήμη ! Του βαθυκόκκινου βελούδινου τριαντάφυλλου, του λεπτεπίλεπτου γιασεμιού, των λεμονανθών που ευωδιάζουν τις νυχτιές, του ταπεινού νυχτολούλουδου, του καλοτσιγαρισμένου κρεμμυδιού, της σαρδέλλας στα κάρβουνα από κληματσίδες, του στιφάδου που σιγοβράζει, του αυγουστιάτικου μουσακά, του ξύσματος περγαμόντου γιά το γλυκό, της φορτωμένης ταξιανθίες ακακίας τον Μάη, του κόκκινου γαρύφαλλου στη γλάστρα, του σγουρού βασιλικού με τα ψιλά λευκά ανθάκια του,της κανέλλας που ευωδίαζε το ρυζόγαλο και του αρισμαρί να πρέψει το κρέας, …. !
Δεν έχει τελειωμό η απαρίθμηση ! Μυρουδιές !
Είναι λογοτεχνική η διαπίστωση, παλιότερων, που ισχυρίζονται ότι οι πόλεις, κάθε πόλη, έχουν την δική τους ιδιαίτερη μυρουδιά.! Κι ισχυρίζονται πώς δήθεν, κι ένας Θεός ξέρει εάν είναι αλήθεια τούτο ή λογοπαίγνιο, ότι οι ναυτικοί τους παλιούς χρόνους, όταν πιάναν νυχτιάτικα σε λιμάνι ακόμη κι εάν δεν γνώριζαν τον τόπο οπτικώς, τον αντιλαμβανόταν με την όσφρηση από την ξεχωριστή την ιδιάζουσα μυρουδιά κάθε πόλης !
Θαρρώ πολλές φορές πώς είναι πιό βαθιές οι χαραγματιές της όσφρησης στο μυαλό από τις αποθηκεύσεις των οπτικών εικόνων !
Μου άρεσε πάντα η αίσθηση της όσφρησης που αναδύεται , αίσθηση νοτισμένη από την υγρασία κι απ’ την κλεισούρα, αίσθηση που κατακλύζει την μύτη , όσφρηση από τα παλιά σπίτια, κατοικίες που καθώς αποβίωσαν οι ιδιοκτήτες τους, καθώς έμειναν χωρίς εν-οίκους, κρατούν κρυμμένα μυστικά και ντοκουμέντα, όπως με ρεμπέτικη επισημότητα άδει η Σωτηρία Μπέλλου, παραμένουν μάρτυρες σιωπηλοί , πλήν καίριοι κι αψευδείς, της διάβασης των γενεών , “άνθρωπος ωσεί χόρτος αι ημέραι αυτού, ωσεί άνθος του αγρού ούτως εξανθήσει”, καθά ο Δαβίδ εν ψαλμοίς διαπιστώνει , μάρτυρες ακριβοδίκαιοι σπίτια πετρόχτιστα, σπίτια πλινθόκτιστα, αλλού τοίχοι με τσατμά κι αλλού με τούβλο, αρχοντικά και ταπεινότερα, άλλα με εξωτερικές μνημειακές σκάλες και εξεζητημένα μπαλκόνια, κάποια ψηλοτάβανα κι άλλα χαμηλοτάβανα, άχυροκάλυβα κι αποθήκες, σινάζια, περβάζια, λιακωτά, σκεπές με κεραμίδια γή πλακοσκεπές, κουπαστές, αξάτες, παραγώνια, τζάκια, μιντέρια και ντουλάπια, νεοκλασσικά και λαικότερα, συμμετρία, λείες επιφάνειες, γραμμική διακόσμηση, κίονες, στεφανώματα, ακροκέραμα, μακεδονικά κι ηπειρώτικα σπίτια, πηλιορείτικα και ζαγορίσια, αιγαιοπελαγίτικα του λευκού και κρητικά εις διαδοχή του μινωικού, σεβασμός στην λαική παράδοση, σεβασμός στα δομικά υλικά,
λογιών λογιών τα υλικά, λογιώ λογιώ τα χρώματα, άλλοι τόποι, άλλοι μαστόροι, άλλο κλίμα, άλλα προιόντα, άλλη αντίληψη,
ναί, μάρτυρες τούτα τα σπίτια
ως οι κιβωτοί της ζωής,
ζωής των περασμένων χρόνων κι εποχών, πολιτισμικών κι τεχνολογικών δεδομένων, προσωπικών κι οικογενειακών αντιλήψεων, οικονομικών δυνατοτήτων σε μιά κλιμάκωση εμφανέστατη, κοινωνικών σχέσεων, οργάνωσης τρόπου της εν συνόλω ζωής, επιτευχθέντος επιπέδου αυτοδιοίκησης,
ναί, αψευδείς οι μαρτυρίες τους γιά τα καθοριστικά δείγματα μαστοριάς, αρχιτεκτονικής αντίληψης γιά την κατοικία, αισθητικής των κοινωνιών και των ανθρώπων γιά την οργάνωση των κατοικημένων χώρων, απόδειξης της επιδεξιότητας των πετράδων, των οικοδόμων, των σιδεράδων, των μαραγκών, των σοβατζήδων, των βαφέων, των υδραυλικών, των σκεπατζήδων, όλων των ισναφίων που εμπλέκονταν στην ανοικοδόμηση,
κι ύστερα , το μείζον,
ουσιαστικοί αυτόπτες κι αυτήκοοι μάρτυρες τούτα τα σπίτια, αχαμνά κι υψηλά, πλούσια και φτωχικά, της ζωής των ενοίκων, των βιωμάτων, της χαράς και της λύπης, της αγωνίας και των πόθων, παραστάτες στα γεννητούρια και στα ξόδια, στους αρραβώνες , τους γάμους και στα βαφτίσια , στους καυγάδες και στις εντάσεις, στα μαγειρέματα και στα καθαρίσματα, στα ιμάμ μπαιλντί και τα ντολμαδάκια γιαλαντζί, στα κεντήματα και στο πλέξιμο, στα τραπεζώματα τα γλέντια και τα μεθύσια, σε οικογενειακές ευτυχίες, σε αρρώστιες αλλά και σε αλάλητους στεναγμούς κι ανυπέρβλητους έρωτες
α ! πόσα κρύβουν,
α ! πόσα θέλουν να μας φανερώσουν,
πόσα μας λέν στη δική τους μυρωδική γλώσσα που δεν αποκωδικοποιήσαμε ακόμη, α ! πόση δύναμη, πόση κρυμμένη ένταση έχουν αυτές οι μυρουδιές που ξεχύνονται από τα υλικά τούτων των σπιτιών που ταξιδεύουν στο χρόνο, συνοδοιπορούν μαζί μας, τι δύναμη τούτες οι μυρουδιές
μόλις ξεκλειδώσει , μόλις ξαμπαρωθεί η πόρτα τούτων των μαρτύρων !
Είναι και κάποιοι ανόητοι που θαρρούν πώς τούτα τα παλιά σπίτια, τούτες οι κιβωτοί που μας σώσαν τους πατεράδες μας κι εμάς, νομίζουν πώς ταχα δεν έχουν ψυχή, αφελείς που πλανώνται πλάνην οικτράν θεωρώντας ότι τούτα τα έργα των χειρών και τα ποιήματα των ψυχών των παλιότερων είναι δήθεν άψυχα σύνολα αχρήστων υλικών !
Οφθαλμούς έχουσι και ουκ όψονται,
Ώτα έχουσι και ουκ ενωτισθήσονται !
Κι όμως
τούτα τα καυχήματα των πρωτινών, πάππων και προσπάππων, και ψυχές έχουν, και γλώσσα έχουν και ευωδιές αναδύουν !
Τοις γε νούν έχουσι !
Γιά όσους την έγνοια και την ευαισθησία έχουν, γιά όσους, νεραιδοχτυπημένοι καθώς είναι, μπορούν να αποκωδικοποιούν τα ψιθυρίσματα των σπιτιών , καθώς ο αγέρας παίζει φυσαρμόνικα μπαινοβγαίνοντας στις γρίλιες των παλαιικών παντζουριών, καθώς ο νοεμβριάτικος άνεμος στενεύει τις παγωμένες πνοές του γιά να χωρέσουν να διαβούν σφυριχτά μέσα από τις χαραμάδες των κουφωμάτων, ή πόρτες είναι ή παράθυρα, και
την κατάθεσή τους τούτη επί των κρυφίων και αδήλων γεγονότων της ζωής τους αλλά , όπερ και το κρισιμότερο, και της ζωής των κτητόρων, των ιδιοκτητών και των ενοίκων τους αινιγματικώς και μυστηριωδώς διηγούνται , εν εσόπτρω φανερώνουν μόνον γιά τους μυημένους
γιά όσους ακόμη κυκλοφορούν ανάμεσά μας αλαφροίσκιωτους κι ευαίσθητους αφηρημένους του παρόντος αιώνος, που σ’ άλλους καιρούς σαλούς θα τους έκραζαν, τροζούς και κουζολούς, λωλούς και ζαντούς !
Σαλούς σαν τον μέγιστο Θεόφιλο, τον φουστανελά, τον Μυτιληνιό, που οι τάχαμου λογικοί των καιρών της φτώχειας γιά αγαθό τον λόγιαζαν κι έτσι υποτιμητικά τον έκραζαν, τον καλό κ’αγαθό Θεόφιλο που με τα πινέλα του την ψυχή της Ρωμιοσύνης ανιστορούσε σε καφενέδες και τοίχους στη Λέσβο της Σαπφώς και του Ελύτη και στο Πήλιο των Κενταύρων και του Αγίου Λαυρεντίου, ως μέγιστος αυτοδίδακτος μαίστορας της ζωγραφικής, την συνέχιση μιάς διαχρονικής πορείας και θητείας διακονίας στην ομορφιά διασφαλίζοντας !
Κι είναι αυτή η πρώτη αίσθηση της νοτισμένης, ταγγιασμένης κάποτε, με ριπές αέρα από σαπισμένο ξύλο, από σκωλικόβροτο σανίδι στο πάτωμα, αίσθηση μυρουδιάς αισθαντικής που σε προιδεάζει μόλις ξεκλειδώσει η ξώπορτα, μόλις πρωτανοίξει η ξώπορτα στα έμπα του σπιτιού γιά τις διηγήσεις, που προλογίζει τις ιστορίες, που αρχινάει τα παραμύθια γιά τις ψυχές που ζήσαν, που χάρηκαν και χόρεψαν, ερωτεύτηκαν και αγαλλίασαν, πόνεσαν, αρρώστηκαν, μετέστησαν, ήγουν βίωσαν εν όλω σε τούτο το όμορφο παρατημένο κέλυφος, σε τούτη την σωτήρια κιβωτό βιωτής !
Χτίσαμε βαρβαρικώ τω τρόπω , τις πολυκατοικίες μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, ελέω της νομοθετημένης αθλιότητας που ονομάστηκε αντιπαροχή, καταστρέφοντας αρχιτεκτονικούς θησαυρούς, διαλύοντας οργανωμένα αστικά σύνολα, εγκιβωτίζοντας ποταμούς, αποδιοργανώνοντας την κοινωνική ζωή, ισοπεδώνοντας και κατεδαφίζοντας χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες, εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίες, ποιήματα και κατορθώματα ζωής ενός λαού !
Μνημονεύω ιδιαίτερα την Μελίνα Μερκούρη που ως Υπουργός Πολιτισμού στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου επέδειξε ξεχωτιστή ευαισθησία μέριμνα κι αγάπη γιά την σωτηρία της Πλάκας, της Άνω Πόλης στη Θεσσαλονίκη κι αλλού. Μνημονεύω ξεχωριστά τον υπέροχο Αντώνη Τρίτση που σαν αρμόδιος Υπουργός παρενέβη σωστικά κι οραματικά γιά την αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του αστικού τοπίου της Ελλάδας !
Και καθώς στην καρδιά των μεγάλων ου μήν αλλά και μικρότερων αστικών μας κέντρων διασώζονται αριστουργήματα αρχιτεκτονικής , ζώντα , λαλούντα, μυρίζοντα, ωραίζοντα τον τόπο, έστω και εν τη ταπεινώσει που τα υποχρέωσε ο χρόνος κι η αδιαφορία, θαρρώ πώς είναι ζήτημα μεγάλης Πολιτικής η ανάληψη μιάς σωστικής στρατηγικής διαδικασίας που θα αναβαθμίσει τις πόλεις μας, θα ομορφύνει την καθημερινότητά μας, θα αξιοποιήσει τα καλλιέστατα αρχιτεκτονήματα , θα δώσει χώρο σε νέα ζευγάρια να στεγάσουν αξιοπρεπώς την ζωή τους, σε εταιρίες να ανταγωνιστούν στην ποιότητα των ανακατασκευών αναδεικνύοντας τις λαλέουσες κιβωτούς της ψυχής μας, την εγκαταληφθείσα ομορφιά των αστικών μας κέντρων, την αισθητικώς μυρίζουσα πληθύ νεοκλασσικών κτιρίων μας, τέλος πάντων, γιά να ακριβολογώ, όση από αυτήν γλύτωσε την καταστροφή !
Η πρόκληση παρούσα !
Αισθητική, οικιστική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, αναπτυξιακή, οικονομική , πολιτική !
Πρόκληση ωραιότητος και ευωδίας !
