Στα Μαθήματα Κλασσικής Παιδείας: Η Ιστορική Αναδρομή των Ποντιακών Τραγουδιών

Το Μάθημα 26ο θα πραγματοποιηθεί τη Τετάρτη  4 Μαΐου 2022 και ώρα 7 μ.μ. στο  ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ. ΣΕΡΡΩΝ μόνο τηλεοπτικά και διαδικτυακά με θέμα την Ιστορική Αναδρομή των Ποντιακών Τραγουδιών.

Εισηγητής: Γιάννης Αλεξ. Ρωμανίδης, φιλόλογος

    «Πρώτα είμαστε Ρωμιοί και μετά Έλληνες» (Μάριος Πλωρίτης)

 «Ο τόπος  μου τριθάλασσος. Ο τόπος των παππούδων μου πανάρχαιος, κερασένιος. Τόπος Ποντικός. Ανήκουνε τώρα σε μένα οι νύχτες του, αφού τις φωτεινές του μέρες τις κρέμασαν στις  κερασιές. Οι φωτεινές του μέρες γύρις και στήμονες του αύριο».  

«Ελκεχίτωνες»  ονόμαζε  ο θείος Όμηρος τους Ίωνες, δηλαδή ανθρώπους καλοντυμένους, του πνεύματος, των πανηγυριών και της διασκέδασης, με μία λέξη πολιτισμένους. Σε αντίθεση με τους Δωριείς Σπαρτιάτες που τους ονόμαζε «Χαλκοχίτωνες, δηλ. ανθρώπους του πολέμου. Οι Πόντιοι που φέρουν την καταγωγή τους από τους Ίωνες της Μιλήτου (75 αποικίες είχαν στον Πόντο) ζούσαν όπως οι Ίωνες, με τον ίδιο τρόπο, αιώνες πολλούς. Όλη η ζωή τους Παρχάρια και Γουσλάδες (βοσκοτόπια), Γαϊπαντζάχια(=Ποντιακά φαγητά), Πανηγύρια, Γάμοι και γλέντια, Λύρα, Τραγούδι, Χοροί του Πόντου, Εγκλεσίας, Σχολεία, Μοναστήρια, όλα ιερουργίες πολιτισμού και ευδαιμονίας στη γη των προγόνων. «Κι αναχάπαρτα εκατήβαν τα σέλτα τα’ ουρανού και εφούρξανέ μας» (= Ξαφνικά άνοιξαν οι καταρράκτες τ’ ουρανού και μας έπνιξαν) .

«Εξέβεν ίνας αγέρα και ετσιορκάντζεν μας ση κοσμί τα άκρας». (Βγήκε ένας άνεμος δυνατός και μας πέταξε στις άκρες του κόσμου).   Ήταν η εποχή που ασχήμιζε ο κόσμος από τα εγκλήματα. Αμόλησαν ξαφνικά το δηλητηριασμένο κεντρί τους οι αιματοπότες Σύμμαχοι και Τούρκοι. Άνοιξαν τα υπόγεια ρεύματα  της κερδοφορίας τους. Πυροδότησαν την αλυσίδα ιστορικών γεγονότων απρόβλεπτων για τον Ελληνισμό της Ανατολής. Άνοιξε το πιο απάνθρωπο κουτί της Πανδώρας. «Ουδέν νέον υπό τον ήλιον». Ό,τι συμβαίνει τώρα με τους Σύριους και τους Ουκρανούς, τους Κούρδους από το 1923 και τους Αρμένιους. Οι Έλληνες μολονότι με το μέρος των νικητών και στον Α΄  και στον Β΄ Παγκόσμιο, κατέληξαν οι πιο ζημιωμένοι. Μες στην υψικάμινο της προσφυγιάς βρέθηκαν λευτεροπολιορκημένοι σε τεράστια αδηφάγα συμφέροντα, όπως λέει και ο Δ. Σολωμός. 

  Το 1982 στους Πανευρωπαϊκούς αγώνες ο Γιάννης Μαρκόπουλος άνοιξε την παράσταση με ένα χορευτικό ποντιακό συγκρότημα. Έτσι λάνσαρε την επιστροφή στις ρίζες σαν μια ανανέωση στο θέαμα, στον ήχο και στο ρυθμό, που να είναι και συγκαιρινό και παραδοσιακό. Στόχος της εισήγησης αυτής είναι να δείξει μέσα από λεκτικά και ποιητικά ντοκουμέντα την εθνική αυτογνωσία του Ποντιακού λαού και τη διαφορά τους από τα Ελλαδίτικα. Το ποντιακό τραγούδι μπολιασμένο με το είδος ενός μύθου που έπλασε συγχρόνως ιστορία, αρχέτυπα ζωής, αίσθημα, ρυθμό και μέτρο του λόγου, απεικονίζει την ιδεατή μεταζωή της πρωταρχικής του φύσης. Ο μύθος υπάρχει αυτούσιος και αυτοδύναμος μέσα στη γέννα του τραγουδιού. Πολλοί διέσωσαν με διάφορους τρόπους την ποίηση του Πόντου. Ο ελληνισμός του Πόντου πάλεψε σαν Έλλενος και διαφύλαξε στους σκοτεινούς αιώνες το φως της ιστορίας του. Είναι ζωντανά άνθη του ποντιακού λαού, μνημόσυνο ευλαβικό, ελάχιστο αντίδωρο στους αιώνες που μας δώρισαν την ελευθερία και την αξιοπρέπεια. Ο Στίλπων Κυριακίδης  χαρακτήρισε το Ποντιακό τραγούδι συναίσθημα βιολογικό και θα ήταν αφέλεια να το φωτίσουμε με τον προβολέα του τεχνοκρατικού κόσμου μας ή της επιστημονικής σκέψης, που είναι συνιστώσεις της δικής μας κοινωνίας και δεσπόζουσες μια ψυχρής λογικής.

    Όταν μιλάμε για ποντιακά τραγούδια εννοούμε τα δημοτικά τραγούδια που τα διακρίνομε σε Ακριτικά, Ιστορικά, Παραλογές, Μοιρολόγια, της Αγάπης, Κοινωνικά, Επιτραπέζια κ.α. Δεν εννοούμε τα εμπορικά τραγούδια.  Στον Πόντο δεν είχαμε μόνο άνθιση, αλλά και παραγωγή των Τραγουδιών. Ο Βασίλειος Διγενής είναι η συμβολοποίηση, η προσωποποίηση όλων των πολεμιστών που εκπροσωπούν την τιτάνια πάλη των δύο κόσμων:  Του Αραβικού και του Βυζαντινού από τον 8^ο έως τον 11^ο αιώνα. Όσο περιστοιχίζονταν από βάρβαρες φυλές, τόσο πιο πολύ  εκτιμούσαν βαθύτατα την αξία του ελληνισμού. Ο Μητροπολίτης Χρύσανθος τονίζει πως «σ’ αυτά καθρεφτίζεται η ελληνική ψυχή, οι φυλετικοί χαρακτήρες, η λατρεία της φύσης και του κάλους, η αγάπη προς την ελευθερίαν, η φιλοτιμία, η ευγένεια».  Ο Νίκος Πολίτης λέει: «Εν Τραπεζουντίω  δημοτικώ άσματι περί της αλώσεως μόνον στα του Πόντου καλείται το όνομα Έλλην».

Ο Ρωμανίδης Αλεξ. Ιωάννης, εκ Παλαιοκάστρου Σερρών ορμώμενος, είναι συνταξιούχος φιλόλογος. Υπηρέτησε  στην ιδιωτική και τη δημόσια εκπαίδευση. Διετέλεσε διευθυντής Γυμνασίων, πρόεδρος του Συνδέσμου των Φιλολόγων Ν. Σερρών, αντιπρόεδρος της Εφορίας της  Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών,  μέλος του ΔΣ  και πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Σερρών. Εισηγητής με επιστημονική ανακοίνωση στο Β΄ Πανελλήνιο Συνέδριο Ποντιακών Σωματείων με θέμα «Ιστορική Αναδρομή του Ποντιακού Τραγουδιού». Είναι μέλος της ΕΜΕΙΣ (Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών). Συγγραφικά έργα του1) «Κρ(ο)ισολογίες» και 2) «Κανετίδης Πλούταρχος, ο τραγουδιστής , ο χορευτής, ο θρύλος του Πόντου». Δημοσίευσε πολλά άρθρα στον τοπικό τύπο και πραγματοποίησε πολλές βιβλιοπαρουσιάσεις. Στα μαθήματα κλασσικής παιδείας η πρώτη εισήγησή του : « οι  Έλληνες οι τον Πόντον οικέοντες» του Ηροδότου.