Την Ιθάκη, τον προορισμό και το ταξίδι, εκείνη που ίσως τη βρήκες πτωχική μα δε σε γέλασε, εκείνη, την πολυακουσμένη και πολυδιαβασμένη, απαγγέλλει με τον δικό του, καθηλωτικό τρόπο, ο γνωστός ηθοποιός Σον Κόνερι.
Ο ποιητής έγραψε την Ιθάκη το 1910 και το ποίημα δημοσιεύτηκε ένα χρόνο μετά, το 1911. Ανήκει στα αναγνωρισμένα ποιήματα του Καβάφη και σ’ αυτά που ονομάζουμε φιλοσοφικά. Είχε προηγηθεί, το 1894, το ποίημα Δευτέρα Οδύσσεια, πρόπλασμα της Ιθάκης, που ανήκει στα κρυμμένα του ποιήματα…
Στην Ιθάκη, η οποία βασίζεται στον οδυσσειακό μύθο, ο ποιητής μας μιλά για το ταξίδι της ζωής, το οποίο όλοι μας πραγματοποιούμε και στο ξεκίνημά του έχουμε μέσα μας όνειρα και ελπίδες, μα σύντομα ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις περιπέτειες, τις αποτυχίες και τις απογοητεύσεις. Ο ποιητής, στα 47 του χρόνια, σοφός και γεμάτος πείρα απ’ το μέχρι τότε ταξίδι του, δίνει συμβουλές σε κάθε οδοιπόρο της ζωής, λέγοντάς του αρχικά πως είναι μεγάλο δώρο o «μακρύς δρόμος», καθώς θα είναι πολλά περισσότερα αυτά που θα έχει την ευκαιρία να γνωρίσει.
Η μουσική υπόκρουση είναι του Βαγγέλη Παπαθανασίου.
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μεν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή συγκίνησις
το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβαλείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους,
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά,
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί ειν’ ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.
(Κώστας Καβάφης – ΙΘΑΚΗ, 1911)
