Πόσο όμορφη ήταν η Δέσποινα. Προμηθεϊκή, δοτική, με την μπεκετική οδηγία στα κύτταρά της: όσες φορές και αν έπεσε σηκώθηκε και δημιούργησε.
Θρηνεί η Ελλάδα τον ξαφνικό, άδικο χαμό της Δέσποινας Γερουλάνου του Μουσείου Μπενάκη και της Ελευσίνας, Πολιτιστική Πρωτεύσα της Ευρώπης, την γυναίκα που ανέδειξε την ελληνικότητα.
Αν ήταν ήχος το Μουσείο Μπενάκη, θα ήταν δυο δυνατά, βραχνά, τρανταχτά γέλια. Του Αγγελου Δεληβορριά και της Δέσποινας Γερουλάνου. Αν ήταν κίνηση, θα ήταν αυτή που έκαναν και οι δυο ανοίγοντας χέρια φτερά για να σε αγκαλιάσουν και να σε φιλήσουν.
Σοκαρισμένοι στέκουν όλοι από την είδηση του θανάτου της σπουδαίας Δέσποινας Γερουλάνου, μια απώλεια που πονάει αφόρητα όχι μόνο τους ανθρώπους του Μουσείου Μπενάκη, όχι μόνο την Ελευσίνα αφού είναι η πρόεδρος της «Ελευσίνα Πολιστιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023», αλλά και όσους την γνώρισαν, όσους συνεργάστηκαν μαζί της.
Και ένα μέρος της Ελλάδας, ένα ολόκληρο κύμα καλλιτεχνών, τεχνιτών, ανθρώπων που έφτιαξαν με τα χέρια τους κοσμήματα, σκεύη, έργα και που βρήκαν στα Πωλητήρια του Μουσείου Μπενάκη στέγη, στοργή και εφαλτήριο για να διαπρέψουν.
Eίσαι τρελή, της λέγαμε όλοι όταν ανέλαβε την προεδρία της Ελευσίνας, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2023 που βρισκόταν υπό κατάρρευση. Το φιλότιμο της, η τιμή που ένιωθε να είναι Ελληνίδα υπερίσχυσαν./ Παναγιώτης Μάλλιαρης
Πάλεψε για την ελληνική χειροτεχνία πριν γίνει μόδα
Τώρα που όλοι μιλούν για την δύναμη της χειροτεχνίας, μην λησμονούμε ότι η Δέσποινα Γερουλάνου για δεκαετίες μάζευε αυτούς τους δημιουργούς του χρηστικού και χειροποίητου αντικειμένου, τους έδινε δουλειά, τους έκανε γνωστούς. Εγινε μέρος της αποστολής της στη ζωή -μια αποστολή που είχε πολλές αγκαλιές και χώρους να φροντίσει και να φωτίσει. Με πείσμα, επιμονή, κόντρα σε γραφειοκρατικά εμπόδια και αντιλήψεις τους καθιέρωσε τους έφερε στα πωλητήρια των Μουσείων Μπενάκη, κυρώις σε αυτό της οδού Πειραιώς. Θα έπρεπε το όνομά της να γίνει τίτλος σε σχολές και αξιώματα στον χώρο της χειροτεχνίας.
Μιλούσε πάντα περήφανα για αυτούς τους δημιουργούς, τους Ελληνες τεχνίτες και ανερχόμενους εικαστικούς. Σαν κηδεμόνας, Ετσι και στην Ελευσίνα, πλάι στα μεγάλα ονόματα των διεθνών δημιουργών, η Δέσποινα επέμενε να σε τραβήξει από το μανίκι και να σε πάει σε τοπικά μαγαζιά να γευθείς τις λιχουδιές τους, να δεις τα προϊόντα τους. Μην ψάχνετε την ρίζα του ουμανισμού στις μεγάλες φιλοσοφικές αναζητήσεις, η Δέσποινα Γερουλάνου, θυγατέρα του Μαρίνου Γερουλάνου και της Αιμιλίας, δισέγγονη του Αντώνη Μπενάκη, αγαπούσε βαθιά τον άνθρωπο και τα έργα του. Τον κάματό του, τον βίο του.
Αυτό το γέλιο, αυτό το φως, είναι η Δέσποινα Γερουλάνου
Την χτύπησαν κάτω σαν χταπόδι Χορν και Σολομός
Εφερε μέσα της το φως, ήταν η ίδια μια πηγή φωτός, μια προμηθεϊκή μορφή, πάντα γελαστή και δοτική, όσες αναποδιές και απώλειες και αν βίωνε στη ζωή της. Χωρίς να έχει επίγνωση αυτής της ασύλληπτης ομορφιάς της, της μεγαλειώδους ομορφιάς της που κεραυνοβόλησε πολλούς στο πέρασμά της, γεννήθηκε σε ένα σπίτι ιστορικό, μεγαλοαστικό. Από μικρή στράφηκε στα καλλιτεχνικά. Ασχολήθηκε λοιπόν με το θέατρο, με τον κινηματογράφο, την είδαμε στο Βαριετέ του Παναγιωτόπουλου, σε ταινίες του Αγγελόπουλου.
Για λίγο, όμως. Μου έλεγε η μητέρα της, η Αιμιλία Γερουλάνου: «της Δέσποινας, της ζήτησε ο Χορν να παίξει στον Αρχιμάστορα Σόλνες. Την έπιασαν ο Σολομός κι ο Τάκης ο Χορν και τη χτύπησαν σαν το χταπόδι ένα καλοκαίρι και βγήκε μια απίθανη παράσταση. Ακόμη σήμερα τη γυρεύουν να παίξει στο θέατρο. Δεν θέλησε να συνεχίσει. Έχει βρει μια θαυμαστή ισορροπία στη ζωή της».
Βλέπεις αυτό το φως που εκπέμπει το πρόσωπό της, το γέλιο της, το αέναο της κίνησης, τη διάθεσή της, το αστικό της προφίλ και νομίζεις ότι ήταν μια τυχερή γυναίκα που τα είχε όλα όπως τα επιθυμούσε. Και όμως δοκιμάστηκε, πολύ. Βίωσε την απώλεια. Εχασε το μωρό της και έκανε τη θλίψη καύσιμο για κάτι σπουδαίο.
Μαζί με τον άνδρα της, τον Ανδρέα υιοθέτησαν δυο παιδιά, ένα αγόρι τον Σωτήρη και την Αιμιλία η οποία έχει αυτισμό. Εδωσε στοργή και αγάπη και δύναμη. Εγινε και η ίδια μαχήτρια για τα δικαιώματα και την ευζωία των ατόμων με αυτισμό. Αυτή ήταν η Δέσποινα Γερουλάνου, δεν έγλυφε τις πληγές της. Επαιρνε δύναμη από αυτές για να δώσει το φως της εκεί που χρειάζεται. Προμηθεϊκή.
Επέστρεψε στην Ελευσίνα τον μύθο της
Πριν λίγα χρόνια έχασε τον πολυαγαπημένο της Ανδρέα, σύντροφο από τα νεανικά της χρόνια. Τον σύζυγό της. Εμβαπτίστηκε στη θλίψη, αλλά δεν λύγησε. Συνέχισε να προσφέρει. Όταν την προσέγγισαν για να της προτείνουν να αναλάβει την προεδρία της «Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2023», η Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν έτοιμη να πάρει τον τίτλο από την Ελλάδα. Ηταν θέμα τιμής για την Ελλάδα να μην συμβεί αυτό. Και η Δέσποινα Γερουλάνου δέχθηκε, έπεσε στα βαθιά διακινδυνεύοντας την φήμη της, την ψυχική της ηρεμία. «Είσαι τρελή» της λέγαμε όλοι τότε, όπου την πετυχαίναμε.
Την θυμάμαι κάτω από το σπίτι της, στην Ρηγίλλης σε μια τυχαία συνάντησή μας στον δρόμο, κουρασμένη, προβληματισμένη, σε αγωνία. Και όμως δεν έκανε αυτό που πολλοί της έλεγαν -δεν παραιτήθηκε. Παρέδωσε στην Ελευσίνα, στην Ελλάδα, στην Ευρώπη την Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Και επέστρεψε στην Ελευσίνα τον μύθο που της είχε κλαπεί, όπως θα έλεγε ο αγαπημένος της συνεργάτης, καλλιτεχνικός διευθυντής του θεσμού Μιχαήλ Μαρμαρινός.
Το χαμόγελο φάρος, τα μάτια θάλασσες
Τα βιογραφικά στοιχεία της Δέσποινας Γερουλάνου είναι παντού στο διαδίκτυο. Αυτό που δεν χωρά στο βιογραφικό είναι το πολύτιμο μέταλλο της ψυχής της. Η Δέσποινα Γερουλάνου δεν δίσταζε στιγμή να πει συγνώμη, σου έδειχνε με κάθε δυνατό τρόπο την ευγνωμοσύνη της, έτρεχε να βοηθήσει όπου μπορούσε διακριτικά και αποτελεσματικά. Προσέφερε «δώρα» συνέχεια, μια απλοχεριά χωρίς προηγούμενο. Ειλικρινής, δεν έκανε εκπτώσεις στην αλήθεια, διαφανής στις σχέσεις της. Ηθελε να δίνει ευκαιρίες, να φέρνει ανθρώπους κοντά, να δημιουργεί κοινότητες, ευκαιρίες, συναισθήματα.
Αν και το όνομά της, η ιδιότητά της, η καθηλωτική ομορφιά της θα μπορούσαν να την φέρουν διαρκώς στο πρώτο πλάνο, να πρωταγωνιστεί, επέλεγε τις πίσω θέσεις στο δημόσιο βίο και στη διεκδίκηση τίτλων και τιμών. Η αγωνία της ήταν να πει όλα τα ονόματα των συνεργατών της, να τους παινέψει δημοσίως, να τους πλουμίσει. Την θυμάμαι ένα απόγευμα στην Ελευσίνα, καθόμαστε σε ένα ψαράδικο με λίγους φίλους, μας κερνάει τσίπουρο, αποκαμωμένη αλλά ευχαριστημένη, με άγχος για την επόμενη μέρα. Το χαμόγελο της φάρος, τα μάτια της όμως βυθισμένα στη θλίψη τα τελευταία χρόνια. Δεν πρόσεχε την υγεία της, είχε πέσει με τα μούτρα στο στοίχημα της Ελευσίνας και σε όσους την είχαν ανάγκη.
Η απώλεια της Δέσποινας Γερουλάνου για τον ελληνικό πολιτισμό, την ελληνική χειροτεχνία, την δημιουργική κοινότητα των Ελλήνων είναι μεγάλη. Για την οικογένειά της, τα παιδιά της Σωτήρη και Αιμιλία την μητέρα της Αιμιλία, τα αδέλφια της Ειρήνη, Παύλο, Μαρίνα, τους συνεργάτες της είναι αβάσταχτη. Για όσους την γνωρίσαμε και λουστήκαμε στο φως της, είναι μια μέρα αδόκητου πένθους, βαθιάς αδικίας, ασύλληπτης. Δεν θα την ξεχάσουμε ποτέ. Και κάθε φορά που θα περνάμε την πόρτα του Μουσείου Μπενάκη θα ακούμε το γέλιο της και θα περιμένουμε να προβάλλει από μια γωνιά με ανοιχτή την αγκαλιά και τα μάτια της σαν θάλασσες να μας γαληνεύουν. Με τα δικά μας, βουρκωμένες λίμνες.
Αλέξης Γεωργούλης: «Αρνείται κατηγορηματικά τις κατηγορίες» -Η δήλωση των δικηγόρων του
