Γράφει ο Χειρουργός Οδοντίατρος Α.Π.Θ, Γιώργος Τριανταφυλλούδης
Η περιοδοντίτιδα είναι μία αρκετά συνηθισμένη νόσος της στοματικής κοιλότητας, η οποία, εάν παραμείνει αθεράπευτη, οδηγεί σε εκτεταμένη απώλεια δοντιών και κατά συνέπεια σε μια μορφή αναπηρίας του ατόμου που πάσχει. Η απώλεια αυτή, όχι μόνο υποβαθμίζει την αισθητική του προσώπου, αλλά και υπονομεύει πολύ σημαντικές λειτουργίες, όπως η μάσηση και η ομιλία, με ό,τι αρνητικό κάτι τέτοιο συνεπάγεται τόσο για την υγεία, όσο και για την αυτοπεποίθηση και ψυχολογία του πάσχοντος.
Με το παρόν άρθρο, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τα βασικά στοιχεία της περιοδοντικής νόσου, στοχεύοντας στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού στο εν λόγω θέμα.
S.P.: Τι είναι η περιοδοντίτιδα;
Γ.Τ.: Η περιοδοντίτιδα, όπως και η ετυμολογία της λέξης υποδηλώνει, είναι μία χρόνια φλεγμονή των ιστών «πέριξ του δοντιού». Πρόκειται ουσιαστικά για μία μικροβιακή λοίμωξη που προσβάλλει τους ιστούς οι οποίοι στηρίζουν και συγκρατούν το δόντι στη θέση του και πιο συγκεκριμένα:
1. τα ούλα,
2. το περιρρίζιο (τις ίνες δηλαδή που συνδέουν το δόντι με το οστό),
3. την οστεΪνη (τη σκληρή ουσία που καλύπτει τη ρίζα του δοντιού) και
4. το στηρικτικό οστό των γνάθων.
S.P.: Τί ακριβώς συμβαίνει στην περιοδοντίτιδα;
Γ.Τ.: Η περιοδοντίτιδα ξεκινά όταν σχηματίζεται πέτρα και μικροβιακή πλάκα (που ονομάζεται βιοϋμένιο) στο εσωτερικό των ούλων. Ως αμυντική αντίδραση του οργανισμού στην προσβολή των περιοχών αυτών από περιοπαθογόνα μικρόβια, τα οποία πολλαπλασιάζονται και δημιουργούν αποικίες, εκλύεται μία φλεγμονώδης ανοσοβιολογική «απάντηση», τελικό αποτέλεσμα της οποίας είναι η λύση της δομικής ακεραιότητας των περιοδοντικών ιστών και η δημιουργία του περιοδοντικού θυλάκου, ενός σχισμοειδούς χώρου δηλαδή, μεταξύ ούλων και δοντιού. Από εκεί και πέρα η εξέλιξη της περιοδοντίτιδας αντιπροσωπεύει έναν «φαύλο κύκλο», όπου ο ασθενής αδυνατεί να καθαρίσει την περιοχή εντός του θυλάκου και η φλεγμονή σταδιακά επιδεινώνεται, οδηγώντας με τη σειρά της σε περαιτέρω εκβάθυνση του θυλάκου κ.ο.κ…
S.P.: Σχετίζεται η περιοδοντίτιδα με την ουλίτιδα;
Γ.Τ.: Η ουλίτιδα αποτελεί το αρχικό στάδιο εξέλιξης της περιοδοντικής νόσου, καθώς τα ούλα είναι ο πρώτος ιστός που προσβάλλεται. Γνωρίζουμε ωστόσο, ότι εάν η ουλίτιδα θεραπευθεί έγκαιρα, οδηγείται σε πλήρη ίαση. Βεβαίως, στο εάν θα μεταπέσει μία αθεράπευτη ουλίτιδα σε περιοδοντίτιδα, υπεισέρχονται και γονιδιακοί παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν το είδος και την ένταση της ανοσιακής απάντησης του κάθε οργανισμού. Έτσι, σε κάποιους ανθρώπους μπορεί να έχουμε μία ταχεία μετάπτωση της μίας νόσου στην άλλη, ενώ σε άλλους μία ουλίτιδα δε θα εξελιχθεί ποτέ σε περιοδοντίτιδα, ακόμη κι αν μείνει για χρόνια χωρίς θεραπεία.
S.P.: Σχετίζεται η περιοδοντίτιδα με άλλα νοσήματα;
Γ.Τ.: Σήμερα γνωρίζουμε ότι η περιοδοντίτιδα σχετίζεται με κάποια νοσήματα, ενώ η σχέση της με αρκετά ακόμη έχει προταθεί και ερευνάται. Είναι απολύτως τεκμηριωμένη για παράδειγμα, η συσχέτισή της με καρδιαγγειακά ισχαιμικά επεισόδια (έμφραγμα του μυοκαρδίου και ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο), με τις πρόσφατες έρευνες να ανεβάζουν τον σχετικό κίνδυνο στο διπλάσιο, σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Γνωρίζουμε επίσης ότι μία αθεράπευτη περιοδοντίτιδα μπορεί να επισπεύσει την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 ή να επιδεινώσει το διαβήτη όταν αυτός υπάρχει, ενώ σακχαροδιαβητικοί που υποβλήθηκαν σε περιοδοντική θεραπεία, βελτίωσαν την τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης κατά 0,4 μονάδες, τιμή που ισοδυναμούσε με την προσθήκη δευτέρου φαρμάκου στον ασθενή. Έρευνες γίνονται και σε εγκύους για την πιθανή συσχέτιση με το σύνδρομο του ελλιποβαρούς εμβρύου, χωρίς ωστόσο μέχρι στιγμής να υπάρχει ισχυρή τεκμηρίωση.
Οπωσδήποτε χρειάζονται περισσότερες έρευνες και μία διεπιστημονική, ψύχραιμή ανάγνωση και ερμηνεία της σχετικής ερευνητικής δραστηριότητας, ούτως ώστε η όποια συσχέτιση της περιοδοντίτιδας με άλλα νοσήματα, να τεθεί σε μία τεκμηριωμένη και κοινά αποδεκτή βάση.
S.P.: Ποια είναι τα συμπτώματα εκείνα, που θα οδηγήσουν τον ασθενή στον Οδοντίατρο;
Γ.Τ.: Δυστυχώς, όπως συμβαίνει σε όλες τις χρόνιες νόσους, η περιοδοντίτιδα δεν «ειδοποιεί» έγκαιρα τον ασθενή, διότι τα συμπτώματα στα πρώτα στάδια εξέλιξής της είναι ήπια. Περιλαμβάνουν μία αίσθηση «φαγούρας» στα ούλα και μία ήπια αιμορραγία στο βούρτσισμα, που από τους περισσότερους ασθενείς εκλαμβάνεται – λανθασμένα – ως φυσιολογική και έτσι δεν αναζητούν ειδική θεραπεία. Ειδικά στους βαρείς καπνιστές (10 τσιγάρα την ημέρα και πάνω), είναι πιθανό τα πρόδρομα αυτά συμπτώματα να απουσιάζουν τελείως, λόγω της ισχαιμικής δράσης της νικοτίνης.
Σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου, εμφανίζονται εντονότερα συμπτώματα, όπως:
Αυτόματες ουλορραγίες. Είναι πιθανό ο ασθενής να εντοπίζει κηλίδες αίματος στο μαξιλάρι του, κατά την πρωινή έγερση.
Ούλα πρησμένα και έντονα κόκκινα ή μωβ, που μπορεί να δίνουν την εικόνα ότι «ξεκόλλησαν» από το δόντι.
Έντονη κακοσμία στόματος.
Υποχώρηση των ούλων-οι ρίζες των δοντιών αρχίζουν να φαίνονται και τα δόντια «μακραίνουν».
Τα δόντια αρχίζουν να κουνιούνται και να αλλάζουν θέση-«πετάν προς τα έξω»
Αποστήματα που περιοδικά εκτονώνονται και επανεμφανίζονται, συνοδευόμενα από εκροή πύου, που δημιουργεί μία πικρή γεύση στο στόμα.
S.P.: Μεταδίδεται η περιοδοντίτιδα, από το ένα άτομο στο άλλο: π.χ. μεταξύ των συντρόφων με το σάλιο;
Γ.Τ.: Όπως είπαμε η ανάπτυξη της νόσου είναι πολυπαραγοντική. Περιοπαθογόνα μικρόβια που μπορεί να μεταδοθούν π.χ. με το ερωτικό φιλί, δε μπορούν να προκαλέσουν νόσο, εάν το άτομο που έρχεται σε επαφή με αυτά εφαρμόζει καλή στοματική υγιεινή και απομακρύνει το βιοϋμένιο από τις επιφάνειες των δοντιών συχνά και αποτελεσματικά.
Από την άλλη, εάν έχουμε ένα σύντροφο που έχει αθεράπευτή περιοδοντίτιδα, τότε αυτός ‘’βομβαρδίζει’’ καθημερινά τον έτερο σύντροφο με μεγάλους μικροβιακούς πλυθυσμούς.Εάν ο δεύτερος έχει τη γενετική προδιάθεση να αναπτύξει περιοδοντίτιδα,η μόλυνσή του από τον πρώτο, μπορεί να επισπεύσει την εμφάνισή της.
Για τον ίδιο λόγο τέλος συστήνουμε στους ασθενείς που θεραπεύουμε να εξεταστούν και οι σύζυγοί τους, ώστε να αποφευχθεί η υπονόμευση του θεραπευτικού μας αποτελέσματος από τη συνεχιζόμενη έκθεσή τους στη μόλυνση από το σύντροφο.
Με λίγα λόγια,η περιοδοντίτιδα δεν κολλάει άμεσα όπως η γρίππη ή διάφορες οξείες μικροβιακές λοιμώξεις, ωστόσο η χρόνια επαφή με άτομο που πάσχει, μπορεί να επισπεύσει την εμφάνισή της και αργότερα να επιταχύνει την εξέλιξή της ή να ευνοήσει την υποτροπή της.
S.P.: Ποιος είναι ο ρόλος του καπνίσματος;
Γ.Τ.: Το κάπνισμα φαίνεται να παίζει ιδιαίτερα επιβαρυντικό ρόλο. Οι περισσότεροι ασθενείς που θεραπεύουμε με προχωρημένη-επιπλεγμένη περιοδοντίτιδα, είναι βαρείς καπνιστές. Οι ιστοί ενός χρόνιου καπνιστή, έχουν υποστεί μόνιμες εκφυλιστικές αλλοιώσεις,οι οποίες οδηγούν σε:
ταχύτερη εξέλιξη της νόσου
-μειωμένη ανταπόκριση στη θεραπεία
-αυξημένες υποτροπές
-ταχύτερη απώλεια δοντιών
Οι βαρείς καπνιστές εξάλλου, αποτελούν σχετική αντένδειξη για την εφαρμογή των περισσότερων χειρουργικών τεχνικών-ειδικά των αναγεννητικών, ενώ είναι απολύτως τεκμηριωμένο το πολύ αυξημένο ποσοστό επιπλοκών στα εμφυτεύματα, σε ασθενείς με συνδυαστικό ιστορικό περιοδοντίτιδας-καπνίσματος.
S.P.: Θεραπεύεται η περιοδοντίτιδα και πως;
Γ.Τ.: Βεβαίως υπάρχει θεραπεία για την περιοδοντίτιδα, με την έννοια της αναχαίτισης της νόσου στο σημείο που βρίσκεται όταν ο ασθενής προσέρχεται στο ιατρείο, μέσω της εξάλειψης των θυλάκων. Από εκεί και πέρα, η αναγέννηση των ιστών που χάθηκαν, είναι περιορισμένη. Ωστόσο, σταματώντας την εξέλιξη της νόσου και βάζοντας τον ασθενή σε ένα αυστηρό πρόγραμμα επανελέγχου, επιτυγχάνουμε να διατηρήσουμε τα δόντια του στο στόμα για πάρα πολλά χρόνια, σε πολλές περιπτώσεις και εφ’ όρου ζωής.
S.P.: Σε τι ακριβώς συνίσταται η θεραπεία;
Γ.Τ.: Η θεραπεία ξεκινά με την ενημέρωση του ασθενή. Πρέπει να του εξηγήσουμε ότι η επιτυχία της θεραπευτικής μας παρέμβασης, εξαρτάται κατά το ήμισυ από τον ίδιο. Η εξέλιξη της περιοδοντικής νόσου, δημιουργεί διευρυμένους χώρους μεταξύ ούλων-δοντιών, που πρέπει να διατηρούνται καθαροί. Αυτό προϋποθέτει την καθημερινή εφαρμογή ενός αυστηρού προγράμματος στοματικής υγιεινής, που περιλαμβάνει τόσο το βούρτσισμα με συγκεκριμένη τεχνική, όσο και τη χρήση βοηθητικών μέσων (μεσοδόντια βουρτσάκια).
Το κομμάτι της καθ’αυτό οδοντιατρικής θεραπείας, περιλαμβάνει τρία στάδια:
-Το πρώτο ονομάζεται συντηρητική φάση ή φάση ελέγχου της φλεγμονής. Περιλαμβάνει την αποτρύγωση (αφαίρεση της υπερουλικής και υποουλικής πέτρας) και την απόξεση των ριζών μέχρι τον πυθμένα των θυλάκων, με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή μείωση των μικροβιακών πληθυσμών. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται συνήθως ανά τεταρτημόριο (δηλαδή σε 4 συνεδρίες) και πάντοτε -το τονίζω- υπό τοπική αναισθησία, που θα εξασφαλίσει το ανώδυνο, άρα και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Η φάση αυτή ολοκληρώνεται με την εξισορρόπηση της σύγκλεισης του ασθενή και με την ακινητοποίηση των δοντιών που εμφανίζουν σημαντική κινητικότητα, μέσω της σύνδεσής τους με άλλα πιο σταθερά (ναρθηκοποίηση). Σε κάποιες τέλος περιπτώσεις, πολύ προχωρημένης ή επιθετικής μορφής της νόσου, μπορεί να συνταγογραφηθούν και αντιβιοτικά, για την ενίσχυση του θεραπευτικού μας αποτελέσματος.
-Η δεύτερη φάση της θεραπείας, αφορά συνήθως τις προχωρημένες-επιπλεγμένες μορφές της νόσου, όπου κάποιοι θύλακοι παραμένουν μετά τη συντηρητική φάση θεραπείας. Ονομάζεται χειρουργική φάση ή φάση εξάλειψης των θυλάκων και περιλαμβάνει αφαιρετικές ή αναγεννητικές χειρουργικές τεχνικές. Αυτές οι τεχνικές έχουν συγκεκριμένες ενδείξεις και θα πρέπει να εφαρμόζονται με φειδώ, ειδικά σε ασθενείς με φτωχή συμμόρφωση στις οδηγίες στοματικής υγιεινής και σε καπνιστές. Θα λέγαμε ότι εδώ τον χρυσό κανόνα αποτελεί το – από αρχαιοτάτων χρόνων- αξίωμα της Ιατρικής:
«ωφελέειν, ή μή βλάπτειν»!
-Η θεραπεία ολοκληρώνεται με το τρίτο στάδιο, που είναι η διατήρηση του θεραπευτικού αποτελέσματος. Ο ασθενής μπαίνει σε ένα πρόγραμμα επανάκλησης ανά 6 μήνες, κατά το οποίο επανελέγχεται η περιοδοντική κατάσταση και συνήθως γίνεται ένας απλός καθαρισμός των δοντιών.
S.P.: Είπατε ότι κατά τη διάρκεια των συνεδριών οι ασθενείς δεν αισθάνονται πόνο, λόγω της χορηγούμενης αναισθησίας. Μετά την πάροδο της, υπάρχει πόνος;
Γ.Τ.: Όχι σημαντικός. Οι περισσότεροι ασθενείς δε χρειάζονται καμία αγωγή, αλλά και οι λίγοι που χρειάζονται, καλύπτονται απόλυτα με ήπια παυσίπονα (depon-panadol).
S.P.: Εάν οι ασθενείς που πάσχουν έχουν ήδη χάσει κάποια δόντια ή έχουν και κάποια «καταδικασμένα», πώς μπορούν να τα αντικαταστήσουν; Τα εμφυτεύματα είναι μία καλή λύση;
Γ.Τ.: Καταρχήν πρέπει να καταστήσουμε απολύτως σαφές, ότι ο ρόλος του Οδοντιάτρου είναι να εξαντλήσει κάθε δυνατότητα παραμονής των φυσικών δοντιών στο στόμα, για όσο περισσότερα χρόνια γίνεται. Ο λόγος που επιμένω σε αυτό, είναι ότι κατά την περασμένη κυρίως δεκαετία, με την πρόοδο της τεχνολογίας των οδοντικών εμφυτευμάτων, παρατηρήθηκε μία «στροφή» της Οδοντιατρικής σε πιο επιθετικές λογικές, όπου δόντια με αμφίβολη πρόγνωση εξάγονταν θα έλεγα «με ευκολία», με σκοπό να αντικατασταθούν από εμφυτεύματα.
Τονίζω ότι σήμερα οι απόψεις αυτές έχουν αναθεωρηθεί πλήρως και δε νοείται σε καμία περίπτωση, να προχωρά ο Οδοντίατρος «προληπτικά» σε εξαγωγές δοντιών, προτού εξαντλήσει τις διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές για τη διατήρησή τους.
Από εκεί και πέρα, εάν κάποια δόντια ήδη λείπουν ή, παρά τις προσπάθειές μας, πρέπει να εξαχθούν, η υποκατάστασή τους μπορεί να γίνει είτε με τη συμβατική Προσθετική (γέφυρες, οδοντοστοιχίες) είτε με εμφυτεύματα, εφαρμόζοντας φυσικά εκείνα τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που ενδείκνυνται για τον περιοδοντικό ασθενή. Κάθε επιλογή έχει τα υπέρ και τα κατά της και η τελική απόφαση για τη θεραπεία, θα πρέπει να είναι μία σύνθεση των επιθυμιών του ασθενή, του κόστους που μπορεί αυτός να αναλάβει και της γνώσης-εμπειρίας του θεράποντος Οδοντιάτρου, πάντοτε όμως μέσα στα πλαίσια της επιστημονικής τεκμηρίωσης και της Ηθικής.
Εκείνο που προέχει να πούμε, είναι ότι πάντοτε προηγείται η θεραπεία της περιοδοντικής νόσου και η επιβεβαίωση της διατήρησης του θεραπευτικού αποτελέσματος και μετά προχωρούμε στην όποια προσθετική αποκατάσταση του ασθενούς.
S.P.: Θα θέλατε να μας πείτε κάτι τελευταίο σχετικά με την περιοδοντίτιδα;
Γ.Τ.: Αφού σας ευχαριστήσω για τη δυνατότητα που μου δώσατε να μοιραστώ κάποιες σκέψεις και γνώσεις επάνω στο μεγαλύτερο, κατά τη γνώμη μου, κεφάλαιο της Οδοντιατρικής, θα ήθελα να μεταφέρω στους αναγνώστες μας το μήνυμα της πρόληψης, κατά το Ιπποκράτειο:
«κάλλιον του θεραπεύειν, το προλαμβάνειν»
Το στόμα είναι μία σηπτική κοιλότητα, στην οποία υπάρχουν τρισεκατομμύρια δυνητικά παθογόνα μικρόβια, που μπορεί να προκαλέσουν οδοντικές και περιοδοντικές νόσους.
Ξεκινώντας λοιπόν από τη νηπιακή ακόμη ηλικία, θα πρέπει το κάθε παιδί να αξιολογείται ξεχωριστά και να εντάσσεται σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα στοματικής υγιεινής και παρακολούθησης, τουλάχιστον μία φορά ετησίως.
Συνεχίζοντας, κατά την ενήλικη ζωή, οι τακτικές επισκέψεις και ο καθαρισμός της πέτρας και του βιοϋμενίου στον Οδοντίατρο μία ή δύο φορές το χρόνο, είναι η καλύτερη εγγύηση για τη διατήρηση της περιοδοντικής υγείας, ειδικά για τους ασθενείς που έχουν ιστορικό περιοδοντικής νόσου στην οικογένεια.
Φυσικά, αποτελεί αυτονόητη και απόλυτη ευθύνη του Οδοντιάτρου, η έγκαιρη διάγνωση της νόσου – από τα αρχικά της ακόμη στάδια – και η θεραπεία αυτής ή η παραπομπή του περιστατικού, εφόσον ο ίδιος δεν ασχολείται με το θεραπευτικό κομμάτι της περιοδοντίτιδας.
S.P.: Και πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτή η αλλαγή νοοτροπίας κατά τη γνώμη σας;
Γ.Τ.: Η πεμπτουσία της παροχής υγείας σε μία πολιτισμένη κοινωνία, είναι η ενημέρωση και η πρόληψη. Είναι λοιπόν καιρός, κατά την ταπεινή μου άποψη, να υπερβούμε παρωχημένες αντιλήψεις του παρελθόντος περί «δεοντολογίας και διαφήμισης» και να βγούμε υπεύθυνα ως επιστήμονες προς την κοινωνία, μακριά από ανταγωνιστικά ή φοβικά σύνδρομα, υπηρετώντας με μεγαλύτερη συνέπεια το κομμάτι της πληροφόρησης του κόσμου. Το αποτέλεσμα μίας τέτοιας δραστηριότητας, εκτιμώ ότι θα ήταν πραγματικά σπουδαίο και θα ελάττωνε σε σημαντικό βαθμό την ψυχική αλλά και οικονομική επιβάρυνση των ασθενών σε βάθος χρόνου, βελτιώνοντας παράλληλα συνολικά τη δημόσια υγεία.
Μακάρι η ευθύνη της ενημέρωσης του κόσμου, να προσλάβει κάποια στιγμή τη μορφή οργανωμένων εκδηλώσεων από τους κατά τόπους επιστημονικούς συλλόγους, να λειτουργήσουμε δηλαδή ως ομάδα και όχι ως άτομα. Και πάνω σε αυτό αρχίζουμε σιγά σιγά να έχουμε τα πρώτα αισιόδοξα μηνύματα, όπως την πρόσφατη σύνταξη ενός ενημερωτικού φυλλαδίου-διακήρυξης από την Πανευρωπαϊκή Περιοδοντολογική Εταιρεία, με το οποίο καλούνται όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς στο χώρο της υγείας (γιατροί, οδοντίατροι, κρατικοί φορείς), να αναδείξουν την πραγματική διάσταση των περιοδοντικών νόσων και την ανάγκη που υπάρχει για μία μεθοδικότερη και εντατικότερη αντίληψη της αντιμετώπισης τους. Εύχομαι πραγματικά οι προσπάθειες αυτές να συνεχιστούν … Ευχαριστώ θερμά για τη φιλοξενία!
