Σχεδόν πάντα όταν μιλάμε για το σεξ όλοι εστιάζουμε στο μεγάλο ζητούμενο, τον οργασμό. Άπειρο μελάνι έχει χυθεί για τη στιγμή που όλες οι αισθήσεις κορυφώνονται για να συνδυαστούν μεγαλειωδώς σε μία έκρηξη ευχαρίστησης, για να αναλυθούν οι τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να φτάσει, είτε ο ίδιος είτε ο σύντροφός του, στο πολυπόθητο αποτέλεσμα.
Συζητήσεις επί συζητήσεων έχουν αφιερωθεί μεταξύ φίλων για τα κόλπα και τις τεχνικές που θεωρητικά εγγυώνται την υπέρτατη κλιμάκωση της ερωτικής πράξης και φαίνεται πως σταθερά αποσιωπάται το τι ακολουθεί. Κρίμα γιατί σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες από εκεί προκύπτει η ικανοποίηση για τη σχέση μας, εξηγεί η Tove K Danovich στο aeon.co.
Συχνά λέμε ότι κάποιος «λάμπει» μετά από μία ικανοποιητική ερωτική επαφή και αναφερόμαστε στην αύρα ικανοποίησης, εγγύτητας και εξοικείωσης που προκύπτει μετά το σεξ. Πρόκειται ακριβώς γι’ αυτή την αίσθηση που κάνει δύο ιδρωμένους ανθρώπους να θέλουν να αγκαλιαστούν και να κοιταχτούν αντί να τρέξουν κατευθείαν στο ντους.
Σύμφωνα με την Amy Muise, ψυχολόγο από το Πανεπιστήμιο Γιορκ του Καναδά, αυτές οι στιγμές ράθυμης κουβεντούλας είναι που δένουν τους ανθρώπους και τους βοηθούν να μείνουν μαζί, παρά οι εντυπωσιακοί ακροβατικοί ελιγμοί της πράξης αυτής καθαυτής.
-Η πλειοψηφία του ζωικού βασιλείου δεν αντιλαμβάνεται το σεξ ως κοινωνική εμπειρία, όμως ακόμα και ο μεγαλύτερος Καζανόβας του ανθρωπίνου είδους συνδέει τις αναμνήσεις καλού και κακού σεξ με το άτομο με το οποίο τις βίωσε. Βέβαια αυτό δεν ταυτίζεται με την αγάπη.-
Η Muise, που μελετά πώς επιδρά η σεξουαλικότητα στις σχέσεις, θέλησε να εξακριβώσει ποιο ακριβώς κομμάτι της σεξουαλικής συμπεριφοράς είναι εκείνο που μας βοηθά να νιώσουμε πιο συνδεδεμένοι με τους ερωτικούς μας συντρόφους. Μία μελέτη του 2014 ανέφερε πως επρόκειτο για τις στιγμές που ακολουθούν την πράξη. Η διάρκεια των τρυφερών περιπτύξεων μετά το σεξ μπορεί να είναι από μηδενική έως ώρες ολόκληρες, και τα ζευγάρια που αγκαλιάζονται και μιλάνε περισσότερο μετά την πράξη είναι και εκείνα που δηλώνουν περισσότερο ικανοποιημένα από τις σχέσεις τους.
Μάλιστα, ενάντια σε ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, η Muise ανακάλυψε πως αυτή η «λάμψη» είναι σημαντικότερος δείκτης για το επίπεδο ικανοποίησης στη σχέση, συγκριτικά με τα προκαταρκτικά ή το σεξ. Όταν διαβάζει κανείς άρθρα στα γυναικεία και ανδρικά περιοδικά έχει την εντύπωση πως τα προκαταρκτικά, οι διάφορες στάσεις και ο χρόνος που αφιερώνει κανείς στην ίδια την πράξη είναι εκείνα που καθορίζουν τα πάντα. Όσο κι αν έχουν τη σημασία τους, όταν η ομάδα της Muise προσέθετε στα επεξεργαζόμενα δεδομένα της έρευνας τους την επίδραση που ασκεί η διάδραση του ζευγαριού μετά το σεξ, τότε το αποτέλεσμα άλλαζε άρδην.
Αυτή η φωτεινή αύρα που εμφανίζουν οι άνθρωποι μετά το ικανοποιητικό σεξ μπορεί να οφείλεται σε ένα χημικό κοκτέιλ σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε για τη νευρολογική διάσταση των μονογαμικών σχέσεων, τα οποία βασίζονται στη μελέτη ενός ταπεινού τρωκτικού, του αρουραίου των αγρών. Αυτά τα πλασματάκια ζούνε σε λιβάδια τις Β. Αμερικής, έχουν μικρά στρογγυλά αυτιά και δεν είναι μεγαλύτερα από την παλάμη μας. Ωστόσο, σε αντίθεση με το 97% των άλλων ειδών, δημιουργούν αυστηρά μονογαμικές σχέσεις. Για πάνω από τέσσερις δεκαετίες αυτό το είδος τρωκτικού ευθύνεται για πολλές σημαντικές ανακαλύψεις σχετικά με το γιατί οι άνθρωποι σχηματίζουν ζευγάρια κι ερωτεύονται.
Το 1992 παρατηρήθηκε ότι τα θηλυκά που τοποθετούνται επί τουλάχιστον 24 ώρες με ένα αρσενικό εμφανίζουν μία σημαντική κοινωνική προτίμηση ως προς αυτό, σε σύγκριση με ένα άγνωστο σε εκείνες αρσενικό, ανεξαρτήτως του αν συνευρέθηκαν. Αν τα τρωκτικά έχουν τοποθετηθεί μαζί για λιγότερο από 24 ώρες τότε δεν εμφανίζουν καμία σύνδεση. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι οι θηλυκές που «συμβίωσαν και ζευγάρωσαν για έξι ώρες» εμφάνιζαν στοιχεία στοργής προς το αρσενικό. Όπως και οι άνθρωποι, οι αρουραίοι των αγρών μπορούν να δημιουργήσουν δεσμούς χωρίς πρώτα να κάνουν σεξ, ωστόσο όταν γνωρίσουν ο ένας τον άλλον με τη βιβλική έννοια, η σχέση ενδυναμώνεται περισσότερο και πιο γρήγορα.
Και φυσικά όλα αυτά ξεκινάνε με μία πληθώρα χημικών που κατακλύζουν τον εγκέφαλο. Κατά την διάρκεια του σεξ ο εγκέφαλος κολυμπά σε νευροδιαβιβαστές όπως η ντομαπίνη, η οξυτοκόνη, η τεστοστερόνη και η αγγειοπιεσίνη μεταξύ άλλων. Κάθε μία από αυτές τις χημικές ενώσεις παίζει πολλούς ρόλους. Παρότι η ντοπαμίνη συνήθως αναφέρεται ως ουσία που συνδέεται με την ανταμοιβή, στην πραγματικότητα ο ρόλος της είναι πολύ πιο περίπλοκος, για παράδειγμα στους ανθρώπους που πάσχουν από μετατραυματική διαταραχή του στρες (PTSD), η ντοπαμίνη κατακλύζει τον εγκέφαλο σε περιόδους άγχους. Κι αυτό προφανώς απέχει πολύ από την ευφορική κατάσταση του έρωτα.
Πολλά συμπτώματα του στρες όμως, όπως η αυξημένη εγρήγορση, η αϋπνία, η απώλεια όρεξης κ.λπ. μπορούν να βιωθούν ευφορικά όταν προξενούνται από την έναρξη μιας νέας ερωτικής ιστορίας. Δεδομένης λοιπόν της διττής λειτουργίας πολλών από τις προαναφερθείσες χημικές ενώσεις, δεν εκπλήσσεται κανείς που η οξυτοκίνη, την οποία κάποιοι αναφέρουν ως την ορμόνη της αγκαλιάς, δεν προωθεί μόνο το δέσιμο μεταξύ των ανθρώπων αλλά μπορεί επίσης να εντείνει τις αναμνήσεις δυσάρεστων κοινωνικών εμπειριών.
Η οξυτοκίνη, που κι αυτή πρωτοανακαλύφθηκε στους αρουραίους των αγρών, εκλύεται κατά την διάρκεια του σεξ και επιτρέπει στα ζευγάρια να δημιουργήσουν έναν μονογαμικό δεσμό. Όταν οι ερευνητές εμπόδισαν τη ροή της οξυτοκίνης, εκείνα άρχισαν να συμπεριφέρονται σας τα πολυγαμικά ξαδέρφια τους. Είναι προφανές λοιπόν πως οι ουσίες που συνδέονται με το σεξ και τη δημιουργία δεσμών ενημερώνουν τον εγκέφαλο πως η στιγμή αυτή είναι κάτι άξιο σημασίας.
Το 2008 ο Martin Portner, νευρολόγος που ζει στην Βραζιλία, έγραψε στο περιοδικό Scientific American Mind ότι οι άνθρωποι χρειάζονται κάτι παραπάνω από τη διέγερση για να βιώσουν οργασμό. «Απαιτείται μία απελευθέρωση των αναστολών και του ελέγχου κατά τη διάρκεια του οποίου το κέντρο εγρήγορσης των αρσενικών “κλείνει” ενώ στα θηλυκά διάφορες περιοχές που εμπλέκονται στον έλεγχο των σκέψεων και των συναισθημάτων σιωπούν». Τα πυροτεχνήματα είναι κάτι που μας αποσπά την προσοχή μόνο όταν πυροδοτούνται στον σκοτεινό νυχτερινό ουρανό.
Ο γυναικείος εγκέφαλος έχει την τάση να το βιώνει αυτό πιο ισχυρά, σύμφωνα με τον Portner. Το 2009 κατά την διάρκεια μιας έρευνας για τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου εγκέφαλου οι ερευνητές ανακάλυψαν πως η γενετήσια διέγερση οδηγούσε σε απενεργοποίηση τμημάτων του εγκεφάλου που συνδέονται με την αναστολή συναισθηματικών αντιδράσεων. Αυτό δεν πρέπει να ερμηνευθεί ως δείγμα ότι επικρατεί σιγή ασυρμάτου στον εγκέφαλο μας αλλά πως επιτρέπει στους ερωτικούς συντρόφους να επιτρέψουν στον εαυτό τους να δημιουργήσει βαθύτερους δεσμούς μετά το σεξ.
«Το σεξ λειτουργεί ως καταλύτης» λέει ο Larry Young, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Emory της Τζώρτζια όπου μελετά τη νευροβιολογία των κοινωνικών σχέσεων κι έχει επίσης εργαστεί με αρουραίους των αγρών επί δεκαετίες. Περιγράφει τη σεξουαλική πράξη ως πυροδότηση των νευρώνων που απελευθερώνουν ντοπαμίνη, οξυτοκίνη και άλλες ουσίες που έχουν συνδεθεί με τη δημιουργία δεσμών και την αγάπη. «Αν βγάλω τη γυναίκα μου έξω για δείπνο με κεριά και λουλούδια μπορώ να σας εγγυηθώ πως θα εκλύει ντοπαμίνη και οξυτοκίνη αλλά το σεξ είναι εκείνο που θα ενισχύσει την κατάσταση αυτή».
Προκειμένου να μάθουν τα μυστικά του σεξ και της συναισθηματικής σύνδεσης, οι επιστήμονες έχουν προκαλέσει στις σχέσεις ζευγαριών αρουραίων των αγρών τεράστια πίεση και άχθος. Όταν θέλησαν να αποδείξουν πως οι αρουραίοι αυτοί είναι πράγματι μονογαμικοί τοποθετούσαν παγίδες κοντά στους τόπους κατοικίας τους και αιχμαλώτιζαν το ένα ζευγάρι μετά το άλλο. Σε μία περίπτωση το ίδιο ζευγάρι αιχμαλωτίσθηκε αρχικά και ξανά πάλι μετά από 20 εβδομάδες.
Σε μία μελέτη πένθους τοποθετήθηκαν μαζί αρσενικά και θηλυκά για χρονικό διάστημα ικανό ώστε να δημιουργήσουν δεσμούς και στη συνέχεια απομάκρυναν τις θηλυκές. Τα αρσενικά εμφάνισαν κατάθλιψη. Όταν εξαναγκάστηκαν να κολυμπήσουν τα αρσενικά που πενθούσαν προσπάθησαν λιγότερο και εγκατέλειψαν νωρίτερα. Λιγότερο από 20% των αρουραίων των αγρών που χάνουν τον σύντροφό τους αποκτούν άλλον σύντροφο. Όσοι έχουν ζήσει μια τέτοια απώλεια γνωρίζουν καλά αυτή την αίσθηση που θα μπορούσε να περιγράψει κανείς ως λήθαργο της απώλειας.
Χωρίς αυτές τις μελέτες πιθανά δεν θα γνωρίζαμε για τον ρόλο που παίζουν οι ορμόνες αυτές και πως η παρουσία τους κατά την διάρκεια του σεξ επηρεάζει τη σχέση που πιθανά θα προκύψει στη συνέχεια. Παρότι οι ερευνητές έχουν μελετήσει πολλάκις το πώς το σώμα ανταποκρίνεται στο σεξ με την βοήθεια εθελοντών, είναι αδύνατον να διεξαχθούν ελεγχόμενα πειράματα πάνω στη νευροβιολογία των σχέσεων των ανθρώπων.
Η χημεία του πένθους για παράδειγμα θα ήταν αδύνατον να μελετηθεί στους ανθρώπους. Στα τρωκτικά μπορούμε να αποκλείσουμε τους υποδοχείς ντοπαμίνης ώστε να δούμε πώς αυτό επηρεάζει τον δεσμό του ζευγαριού ή να μετρήσουμε τα επίπεδα οξυτοκίνης πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος της σχέσης. Οι άνθρωποι δεν θα επέτρεπαν ποτέ να λάβει χώρα όλο το φλερτ και η ζωή τους με έναν νέο ερωτικό σύντροφο σε συνθήκες εργαστηρίου.
Τα μονογαμικά ζώα έχουν αναπτύξει ένα σύστημα που συνδυάζει την ευχαρίστηση του σεξ με τις κοινωνικές πληροφορίες του ατόμου, και αυτό είναι σημαντικό σύμφωνα με τον Young. Η πλειοψηφία του ζωικού βασιλείου δεν αντιλαμβάνεται το σεξ ως κοινωνική εμπειρία, όμως ακόμα και ο μεγαλύτερος Καζανόβας του ανθρωπίνου είδους συνδέει τις αναμνήσεις καλού και κακού σεξ με το άτομο με το οποίο τις βίωσε. Βέβαια αυτό δεν ταυτίζεται με την αγάπη.
Η αγάπη είναι κάτι πολύ πιο περίπλοκο. Όπως εξηγεί ο Young, οι άνθρωποι γνωρίζουν εδώ και καιρό πως η ντοπαμίνη συνδέεται με οτιδήποτε ευχάριστο: σοκολάτα, σεξ, τρενάκι στο λούνα παρκ. Μόνο όμως όταν μελετήθηκαν οι αρουραίοι των αγρών αντιλήφθηκαν οι επιστήμονες πως ο εγκέφαλος κατατάσσει τη διαδικασία δημιουργίας δεσμών ως ανταμοιβή. Πολλοί ερευνητές έχουν περιγράψει το σεξ ως κάτι που πραγματοποιείται με τα σεξουαλικά μας όργανα αλλά οι ενδότερες πτυχές της σχέσης όπως η επιθυμία, η διέγερση, ο οργασμός και ακόμα και η αγάπη διαδραματίζονται στον εγκέφαλο. Οι επιστήμονες έχουν μεν μελετήσει τον κοινωνικό αντίκτυπο αυτής της λάμψης μετά την σεξουαλική πράξη ρωτώντας τους συμμετέχοντες πόσο ικανοποιημένοι είναι με τους συντρόφους τους, ωστόσο δεν υπάρχει βιβλιογραφία που να τεκμηριώνει πως αυτή η λάμψη επιδρά στον εγκέφαλο. Τα μη μονογαμικά ζώα δεν βιώνουν κάτι τέτοιο, ούτε αφιερώνουν χρόνο στο να σκέφτονται τους σεξουαλικούς τους παρτενέρ.
Μόλις πρόσφατα αποκαλύφθηκαν οι βασικές πτυχές αυτού του φαινομένου. Για παράδειγμα για πόσο διαρκεί αυτή η αίσθηση; Μια μελέτη νεόνυμφων που δημοσιεύθηκε στο Psychological Science το 2017 αποκάλυψε πως η τόνωση χάρη στη σεξουαλική ικανοποίηση διαρκεί μέχρι και 48 ώρες μετά την επαφή και πως οι σύζυγοι με εντονότερη «λάμψη» εξέφραζαν συνολικά υψηλότερη γαμήλια ικανοποίηση. Μία εκ των συγγραφέων της μελέτης, η Andrea Meltzer από το Florida State University δήλωσε πως χρησιμοποίησαν νεόνυμφους καθώς κάνουν σεξ συχνότερα και ήταν πιο πιθανόν να καταγραφεί σεξουαλική δραστηριότητα εντός της περιόδου 14 ημερών που μελετούσαν τα ζευγάρια, αλλά πιστεύει πως τα αποτελέσματα αυτά ισχύουν και για ζευγάρια σε μακροχρόνιες σχέσεις.
Φυσικά το γεγονός πως αυτή η επίδραση διαρκεί 48 ώρες δεν σημαίνει πως όσοι θέλουν να μείνουν μαζί για πάντα πρέπει αν κάνουν σεξ αδιαλείπτως κάθε δύο ημέρες. Μάλιστα έχει βρεθεί πως όταν τα ζευγάρια «εξαναγκάζονται» να κάνουν σεξ διπλάσια απ’ ό,τι συνήθως αυτό οδηγεί σε μικρή μείωση της συνολικής τους ευτυχίας, κάτι που δεν πρέπει να μας εκπλήσσει καθώς οτιδήποτε αποτελεί «οδηγία» αντιμετωπίζεται ως αγγαρεία.
Η πραγματική αξία αυτής της εμμένουσας ευφορίας μετά το σεξ δεν ορίζεται από τη σύντομης διάρκειας έκλυση των ορμονών αλλά από την αγκαλιά και τις εκδηλώσεις τρυφερότητας που ακολουθούν αλλά οι περισσότεροι επιμένουν να στοχεύουν στον οργασμό παρά στα χάδια μετά. Ίσως αυτό να οφείλεται στο γεγονός πως η επίδραση του οργασμού είναι άμεσα ορατή ενώ η ευεργετική και μακροπρόθεσμη δράση της ουσιαστικής σύνδεσης μετά είναι πιο νεφελώδης.
Η βαθύτερη επαφή φαίνεται πως δεν προκαλείται από τον οργασμό αλλά από την αμηχανία και την συναισθηματική γύμνια που βιώνουν οι άνθρωποι τις στιγμές εκείνες. Το σεξ μας καθιστά ευάλωτους καθώς ο σύντροφος μας δεν βλέπει μόνο το γυμνό κορμί μας αλλά και πιο προσωπικά στοιχεία όπως τι μας αρέσει και τι δεν θέλουμε. Ακόμα και στις μακροχρόνιες σχέσεις αυτή η έκθεση μπορεί να βιώνεται ως κάτι το επικίνδυνο.
Ωστόσο η Muise επιμένει πως εκεί κρύβεται η πραγματική αγάπη και εξοικείωση. Οι σύντροφοι που μπορούν να στέκονται γυμνοί, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά, νιώθουν πιο ικανοποιημένοι. Παρότι άλλες μορφές εκδήλωσης στοργής, όπως το να κρατηθείς από το χέρι, είναι σημαντικές για την σχέση, στις μονογαμικές σχέσεις το σεξ είναι μία σωματική έκφραση που αφορά μόνο το ζευγάρι και ενισχύει τον δεσμό που έχουν επιλέξει να δημιουργήσουν.
