“ζριβ’ – Επαλούκουσαν οι Τούρκοι τον Μανώλη τον Μποσταντζόογλη, τον σκευοφύλακα, κατάγναδα εις το σπίτιν του εις την Κλοποτίτζα δι’ αιτίαν τοιαύτην …”
Καθώς άγουμε, φιλίστορες συμπατριώτες τον Δεκέμβρη του σωτηρίου έτους 2021, άρα της δισεκατονταετηρίδας από την Επανάσταση του 1821 και της έναρξης του αγώνα της ανεξαρτησίας, πού έγινε γιά “του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία”, καθώς ως Λαός και ως Κράτος αποτύχαμε να αρθούμε στο ύψος της περίστασης που σηματοδοτεί τούτη η επέτειος, πλήν ελαχίστων εξαιρέσεων, αφού ούτε κάν στοιχειωδώς αναδείξαμε το μέγεθος κι τη σημασία του Αγώνα και των θυσιών, ούτε, πολλώ μάλλον, μας απασχόλησε ένας επιβεβλημένος απολογισμός γιά την πορεία των διακοσίων χρόνων που μεσολάβησαν, και δυστυχώς, και τούτο ως μείζον κρίνεται, δεν αναρωτηθήκαμε κάν γιά τις σημερινές δικές μας ευθύνες απέναντι στην παρακαταθήκη του αίματος που μας παραδόθηκε, ώστε την πορεία της Ρωμηοσύνης, του Ελληνισμού, του Κράτους αυτού και του πολύπαθου Λαού με σιγουριά να χαράξουμε στον χάρτη,
καθώς ελάχιστα ασχοληθήκαμε με την οδύσσεια στα πέλαγα των αιώνων και στις τρικυμίες της ιστορίας, με τις περιπέτειες και τις ταπεινώσεις των ραγιάδων απογόνων του Οδυσσέα, των σκλαβωμένων ρωμιών που περιπλανήθηκαν τέσσαρες και πέντε αιώνες καταβάλλοντας τίμημα αίματος στους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες των Οθωμανών, στη Σκύλλα και την Χάρυβδη των αγάδων, των πασάδων, των Σουλτάνων, στην Κίρκη του εξισλαμισμού , στους Λωτοφάγους του Γενιτσαρισμού,
καθώς δεν μετρήσαμε και δεν αξιολογήσαμε τις ψυχικές δυνάμεις κι αντιστάσεις τούτου του περήφανου εν ταπεινώσει Λαού που πάλεψε, αντιστάθηκε, ξεπέρασε εμπόδια και εξανδραποδισμούς, ευτελισμούς και θανάτους,
είναι ίσως χρήσιμο σήμερα κι όχι μόνον χρήσιμο αλλά και ψυχαγωγικό , κατά το ουσιαστικό περιεχόμενο της λέξεως, να ανασύρω ένα πανέμορφο κείμενο, μιά παράγραφο από το εξαιρετικό χρονικό των Σερρών του παπά Συναδινού, που και ανυφαντής ήταν, και Σακελλάριος χρημάτισε της Μητροπόλεως Σερρών, και έγραψε τον 17° αιώνα διασώζοντάς μας πολυτιμότατες πληροφορίες γιά την ζωή στην θεοφρούρητη πόλη των Σερρών, κείμενο γραμμένο με μιά μοναδική στη ζωντάνια της γλώσσα, την ομιλούμενη τότε διάλεκτο στα Σέρρας, και χρησιμοποιώ ως έκδοση αναφοράς την επιστημονική έκδοση του Paolo Odorico , με την συνεργασία των Σ.Ασδραχά, Τ.Καραναστάση, Κ.Κωστή , Σ.Πετμεζά ,
υπό τον τίτλο
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΑΔΙΝΟΥ, ΙΕΡΕΑ ΣΕΡΡΩΝ ΣΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
(17ος ΑΙΩΝΑΣ),
που εκδόθηκε το 1996 στη σειρά
TEXTES, DOCUMENTS, ETUDES SUR LE MONDE BYZANTIN NEOHELLENIQUE ET BALKANIQUE,
υπό τη Διεύθυνση των
ΕΛΕΝΗΣ ΜΠΙΜΠΙΚΟΥ- ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ
ANDRE GUILLOU
PAOLO ODORICO
από τις εκδόσεις Association “Pierre Belon”, στο Παρίσι στη Γαλλία,
κι ερανίζομαι από τις αυτές τις μοναδικές αναμνήσεις του παπά Συναδινού μιά περιγραφή , μιά περιγραφή που συνιστά μαρτυρία ενός μαρτυρίου !
Ξαναδίνω τον λόγο στον παπά Συναδινό, που γράφει γύρω στα 1642 , όταν για να σωθεί από την πανδημία που θέριζε τότε τον κόσμο, είχε καταφύγει στο πατρικό του σπίτι στο Μελενικίτσι, όπου και απαθανάτισε τις αναμνήσεις του με σειρά όλη χρήσιμων και κρίσιμων ιστορικών, εθνολογικών, διοικητικών, εκκλησιαστικών, κοινωνικών, οικονομικών, γλωσσολογικών, λαογραφικών, γεωγραφικών πληροφοριών :
“εις την στράταν του Γαιλάν ευρέθηκαν Τούρκοι σκοτωμένοι.”εδά άλλος δεν τους εσκότωσεν , μόνον οι χριστιανοί που έχουν τα τιστήρια”.
Και έτζι εκείνην την αργατεινήν έκαμαν καβγάν εις το καπηλείον και εβγαίνει ο κυρ Μανόλης να ιδή και διαβόλου πειρασμός έρχεται μιά πέτρα και τον χτυπά στο κεφάλι και τον ξεραχώνει.
Και έτζι το ταχύ ωσάν τον είδαν οι Τούρκοι ξεραχωμένον, είπαν ” αύτου και η μαρτυρία πώς αυτός είναι κανλής”. Και έτζι τον άρπαξαν ως άγριοι θήρες και τον έκριναν. Τέλος πάντων τον αποφάσισαν και σιντζίλι τον έκαμαν ότι να τον παλουκώσουν.
Και πολλοί τινές τον είπαν ότι “έλα, γίνου Τούρκος και ημείς να σε γλυτώσωμε “. Και αυτός τους έβριζεν και σκύλους και άπιστους τους έλεγεν.
Και έτζι τον επαλούκωσαν . Και από πάνω από το παλούκι πολλά τους ωνειδούσεν και τους έβριζεν. Και αυτοί μη δυνάμενοι υποφέρειν τες βρισές οπού επήγαινεν η γλώσσα του ωσάν το χελιδόνι, εκρέμασάν τον έτζι με το παλούκι. Και ανεπαύθη εν Κυρίω , και πάγει η ψυχή του μετά των μαρτύρων, διότι υπέμεινεν δύο μαρτύρια και έλαβε δύο στέφανα και έγινε νέος μάρτυρας. Αιωνία του η μνήμη.
Και έριξαν το κορμάκι του χαμηλά και έστεκεν τρείς ημέρας άθαπτο. Και τινες ευλαβείς χριστιανοί είδαν και τες τρείς νύκτες προς το μεσονύκτιον οπού έφεγγε μέγα φώς εις τον τόπον της καταδίκης του και ήτον ένας μέγας πλάτανος και από εκείνον τον εκρέμασαν και πάραυτα εξηράνθη. Ομοίως και όσοι Τούρκοι εψευδομαρτύρησαν , άλλοι μετά ταύτα ετυφλάθηκαν και άλλοι υπό χισίμ βασιλέως απέθαναν.
Και τόσος φόβος και τρόμος εγίνην εις τους Χριστιανούς και δεν έβγαιναν έξω εις το παζάρι κανείς δύο και τρείς εβδομάδες.
Και εάν εκοίταζαν ποθές κανέναν Χριστιανόν, τα δόντια τους έτριζαν και απίστους και σκύλους τους έλεγαν και “όλοι διά το σπαθί είστε”. Και τις διηγήσεται τα όσα κακά έκαμαν εις τους ταλαίπωρους Χριστιανούς ;
Και αυτός ο κυρ Μανόλης ήτον καλόφωνος και έψαλλεν εις την Μητρόπολιν , άνθρωπος θεωρητικός, έμορφος, μαυρογένης, αμή ήτο πολλά αψύς και είχε και μερικόν πείσμα.
Αιωνία του η μνήμη ” .
Με συγκινεί πάντοτε αυτή η αυστηρή λιτότητα.
Με συγκινεί ξεχωριστά η εύστοχη και λακωνική περιγραφή των γεγονότων ,
της αναζήτησης αθώου θύματος, των αυθαίρετων συμπερασμάτων από τον όχλο από την σύμπτωση , της σκευωρίας με ψευδομάρτυρες, της παρωδίας δικαστηρίου, των προτάσεων γιά ν’ αλλαξοπιστήσει, της άδικης θανατικής καταδίκης που οδήγησε στο διπλό μαρτύριο του κυρ Μανόλη του σκευοφύλακα της Μητρπόλεως.
Η χρονολογική σημείωση του παπά Συναδινού μαρτυρεί ότι το μαρτύριον επισυνέβη στις αρχές του 17ου αιώνα, στα 1603 / 1604.
Μεγαλώσαμε ακούγοντας γιά την Κλοποτίτζαν ! Τον χείμαρρο δηλαδή που ξεκινάει από τα αμπέλια , που είναι στο δρόμο γιά τον Λαιλιά, περνάει δυτικά του λόφου του Κουλά, σχεδόν παράλληλα με το δυτικό τείχος της πόλης, από το Τσομπλέκ Ντερέ, την συνοικία του Αγίου Παντελεήμονος, τις τότε συνοικίες του Αγίου Αθανάτου, του Αγίου Βλάση, των Αγίων Αποστόλων και του Ταξιάρχη, διασχίζει όλη την σημερινή πόλη από βορρά προς νότο, εγκιβωτισμένη σήμερα , κάτω από τις οδούς Λεωνίδα Παπαπαύλου, Γεωργίου Παπανδρέου, Δορυλαίου γιά να χυθεί στον παραπόταμο του Στρυμόνα την Μπέλιτσα. Σλαβική είναι η προέλευση της λέξης Κλοποτίτζα και σημαίνει θορυβώδης χείμαρρος.
Κι είναι αυτή η διαδρομή, η διαδρομή της Κλοποτίτζας, του εγκιβωτισμένου χειμάρρου, που από μικρός ακολουθούσα γιά να πάω στο Α’ Γυμνάσιο Σερρών, ανηφορίζοντας κάθε πρωί την οδό Γεωργίου Παπανδρέου και την αντίστοιχη Λεωνίδα Παπαπαύλου, διαδρομή μνήμης , τότε και τώρα, μνήμης αυτού του έμορφου μαυρογένη, του θεωρητικού και καλόφωνου , του αψύ και πεισματάρη Σερραίου, του κυρ Μανόλη, που του εμπιστευόταν η πόλη κι η Μητρόπολη της φύλαξη των κειμηλίων και σκευών της, που έψαλλε στους Αγίους Θεοδώρους !
Διαδρομή μνήμης μετά από τετρακόσιους τόσους χρόνους του άνδρα που σύρθηκε από τον αλλόπιστο όχλο στον κατή, που του χρέωσαν ανυπόστατο αδίκημα, που αρνήθηκε την συνδιαλλαγή γιά να γλυτώση την ζωή του αλλαξοπιστώντας, που τον παλούκωσαν κι αυτός από το παλούκι επάνω ως χελιδόνι τους ωνειδούσεν !
Και ξέπεσαν οι κριτές και έγιναν κρινόμενοι ! Κι ο μαυρογένης Ρωμιός απάνω από το παλούκι τους ωνείδιζε και σκύλους κι απίστους τους έβριζε ! Κι επήγαινε η γλώσσα του ωσάν το χελιδόνι !
Χελιδονίσματα !
Χελιδονίσματα αλλιώς , μιάς περήφανης ψυχής !
Ενός άνδρα θεωρητικού με επίγνωση !
Άνδρα έμορφου ψυχή τε και σώματι !
Σκευοφύλακα των ατιμήτων της ψυχής, της πόλης, της Εκκλησίας, της Ρωμιοσύνης !
Ο κυρ Μανόλης !
Σκευοφύλακας παρακαταθήκης !
Κι ας είναι το Γένος εν Αιχμαλωσία !
Του αρκεί το ύψος που του δόθηκε,
το ύψος του παλουκιού του μαρτυρίου γιά να ανοίξει το στόμα του, να διατρανώσει στεντορεία τη φωνή, χαλκεοφώνως, τα της ψυχής !
Φρικτόν θέαμα, αλλά και
Θυσία αινέσεως !
Και μεταβλήθη ο όχλος των ισχυρών κι οι άνομοι κριτές τους σε εμπαιζόμενους και ονειδιζόμενους κρινόμενους !
Κι οι θύτες, οι άδικοι θύτες, ως άγριοι θήρες, μή αντέχοντας τον δίκαιο έλεγχο και τον περήφανο ονειδισμό, έσπευσαν, σπεύδουν κακήν κακώς, να τον κρεμάσουν στον πλάτανο γιά να τελειώση μιά ώρα αρχύτερα η ζωή του , να του κλείσουν το στόμα του, να του σταματήσουν τη γλώσσα του, γιά να παύση κι ο εμπαιγμός τους !
Έτσι προετοιμάστηκε το ’21 !
Μάρτυρες , νέοι μάρτυρες
στάθηκαν παλικαρίσια απέναντι στον αγά, στον κατή, στον κατακτητή, στον οθωμανό,
χελιδονίζοντας γιά την Άνοιξη,
που όλο την περιμένουμε κι όλο κινά γιά νάρθει κι όλο συντρίμμι χάνεται στο γύρισμα των κύκλων , καθώς ο Κωστής Παλαμάς διατύπωσε !
Τον θυμούμαι πάντα τούτον τον περήφανο σκευοφύλακα των Σερρών, ματωμένο πάνω στο παλούκι με ξεσκισμένα τα σωθικά του, να αιμορραγεί , να έχουν χυθεί τα έντερά του κι αυτός να καλωσορίζει την Λευτεριά χελιδονίζοντας, μέσα στο καταχείμωνο της σκλαβιάς, τον θυμούμαι κάθε Κυριακή των Αγίων Πάντων, κι ανάβω ένα μελισσοκέρι σε τούτον τον ταπεινό νεομάρτυρα, που εφοίνιξε ταις των αιμάτων του ροαίς τις όχθες και το ρείθρον της Κλοποτίτζας, σε τούτον τον Φτωχό Άγιο, κατά πώς θα έλεγε κι ο κυρ Αλέξανδρος ο Παπαδιαμάντης, ομότεχνος ως καλόφωνος ψάλτης κι αυτός, στον Άγιο Ελισσαίο.
Διαδρομές μνήμης !
Καταγραφές χρέους !
