«Διάβασε» την Ευρώπη λάθος. Πίστεψε ότι θα μπορούσε να εφαρμόσει την κλασική μέθοδο του «διαίρει και βασίλευε». Πίστεψε ότι η Δύση είναι σε αποδρομή, ανήμπορη να αντιδράσει στους σχεδιασμούς του. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν θεώρησε ότι η απροκάλυπτη εισβολή στην Ουκρανία δεν θα είχε σοβαρές συνέπειες για τη χώρα του. Τελικά, η πολιτική του πέτυχε να ενώσει απρόσμενα το δυτικό κόσμο.
Η Ευρώπη επιτέλους «διάβασε» σωστά τη νέα πραγματικότητα και για πρώτη φορά μετά από χρόνια επέδειξε γρήγορα αντανακλαστικά επιβάλλοντας πρωτοφανείς κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας. Ο μερκαντιλισμός της παιδικής ηλικίας κράτησε δεκαετίες, καθώς η ΕΕ, με πρώτη τη Γερμανία, είχε πιστέψει ότι με την οικονομική και εμπορική ισχύ της θα μπορούσε να έχει βαρύτητα και σε ζητήματα «σκληρής ασφάλειας». Τελικά, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, η Ευρώπη ωρίμασε βίαια και εισήλθε στο στάδιο της γεωστρατηγικής εφηβείας. Φτάνει αυτό; Όχι, χρειάζεται δρόμος μέχρι την ενηλικίωση. Αλλά έγινε η αρχή.
Η ώρα για τη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ έχει φτάσει προ πολλού. Με την αυτοδιάλυση του σοβιετικού κόσμου, η Ευρώπη αποδείχθηκε κοντόφθαλμη. Αντί να δει στο μέλλον και να οικοδομήσει σταδιακά μια σχέση – έστω ελάχιστης – λειτουργικότητας με τη Ρωσία, άφησε το ζήτημα στην άκρη. Η τακτική του Κρεμλίνου άρχισε πια να ξεκαθαρίζει: κρίση στη Γεωργία, προσάρτηση της Κριμαίας και τώρα εισβολή στην Ουκρανία.
Σήμερα, η διπλωματική επίλυση της νέας κρίσης αποτελεί μονόδρομο. Άλλωστε, το ίδιο επιθυμούν και οι ΗΠΑ, παρ’ όλο που ο Τζο Μπάιντεν δέχεται διακομματική πίεση για σκληρότερη στάση έναντι του Κρεμλίνου. Και, ταυτόχρονα, το Κιέβο και κυρίως η Ανατολική Ευρώπη του ασκούν αυξημένη ηθική πίεση. Όμως, η αμερικανική διοίκηση ορθώς δείχνει ψυχραιμία. Στόχος της είναι ο πόλεμος της Ρωσίας με την Ουκρανία να τερματιστεί χωρίς να εξελιχθεί σε γενικευμένη σύρραξη με το ΝΑΤΟ. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν καταστροφικό για όλο τον πλανήτη.
Με τα νέα δεδομένα, η Ευρώπη πρέπει να βρει τη στρατηγική της πυξίδα. Για να το πετύχει αυτό, οι προϋποθέσεις είναι συγκεκριμένες. Πρώτον, να ορίσει με σαφήνεια ποιοι είναι οι κίνδυνοι που την απειλούν και, δεύτερον, να δημιουργήσει τα εργαλεία για την ανάσχεσή τους. Η διπλωματία χωρίς ισχυρή άμυνα είναι κολοβή. Είναι ανάγκη να επιταχυνθεί η συζήτηση που ξεκίνησε από την ιδέα του Εμμανουέλ Μακρόν και του Κυριάκου Μητσοτάκη. Οι σύγχρονες προκλήσεις καθιστούν αναγκαίο έναν αποτελεσματικό πυλώνα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής, ο οποίος θα λειτουργεί συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ. Η Ε.Ε. χρειάζεται ένα καθαρό Ευρωπαϊκό Δόγμα Ασφάλειας και Άμυνας, όχι απλώς μια νέα αρχιτεκτονική. Τα χαλαρά, ευέλικτα και à la carte σχήματα μάλλον οδηγούν σε γεωπολιτική ασάφεια.
