Στην απότομη πλαγιά των Γερανείων, επάνω από το Λουτράκι, σε μια θέση με πανοραμική θέα, υψώνεται επιβλητική η περίφημη Μονή του Οσίου Παταπίου, ένας από τους σημαντικότερους τόπους προσκυνήματος στην Ελλάδα.
Η μονή έχει αναπτυχθεί γύρω από το σπήλαιο που είχε χρησιμοποιηθεί ως ασκητήριο τουλάχιστον από τον 14ο αιώνα και στο εσωτερικό του βρέθηκε το λείψανο του οσίου Παταπίου.
Το λείψανο παλαιότερα φυλασσόταν στην Κωνσταντινούπολη και ήταν υπό την προστασία της Ελένης Παλαιολογίνας, μετέπειτα Αγίας Υπομονής, μητέρας του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.
Μετά την άλωση, μεταφέρθηκε στο σπήλαιο του Λουτρακίου για να διαφυλαχθεί και παρέμεινε εκεί ανέπαφο μέχρι την τυχαία ανακάλυψή του, το 1904, κατά τη διάρκεια εργασιών. Ήταν τοποθετημένο σε μια κρύπτη, καλυμμένο με κεραμίδια και ταυτοποιήθηκε από τη δερμάτινη μεμβράνη που έγραφε το όνομα του οσίου. Η γυναικεία μονή ιδρύθηκε το 1952 και σήμερα διαθέτει σύγχρονες, ευρύχωρες εγκαταστάσεις, ενώ επιτελεί σπουδαίο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο.
Η πρόσβαση στο συγκρότημα γίνεται μέσω μιας μεγάλης ελικοειδούς κλίμακας με περίπου 150 σκαλοπάτια.
Το σπήλαιο αποτελεί το κέντρο του ενδιαφέροντος. Στο εσωτερικό του φυλάσσεται το λείψανο του οσίου Παταπίου μέσα σε ξύλινη λάρνακα, ενώ από την οροφή του κρέμονται πολυάριθμα καντήλια, αφιερώματα των πιστών. Διαθέτει λιθόκτιστο τέμπλο με δύο πύλες και κοσμείται με μεταβυζαντινές τοιχογραφίες, πιθανώς του 15ου αιώνα.
Μπροστά από το σπήλαιο είχε κτιστεί σύγχρονος ναός, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που έχει τη θέση καθολικού.
Ανήκει στον τύπο της βασιλικής με τρούλο και στο εσωτερικό του φυλάσσεται η κάρα της Αγίας Υπομονής. Στον χώρο υπάρχουν ακόμη το νεκροταφείο με τον μικρό ναό της Αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, ξενώνας για τη φιλοξενία των επισκεπτών, πλούσια βιβλιοθήκη και εκθεσιακός χώρος.
Η μονή εορτάζει στις 8 Δεκεμβρίου, ημέρα κοίμησης του Οσίου Παταπίου, και την Τρίτη του Πάσχα, ημέρα ανεύρεσης του λειψάνου του.
29 Μαΐου 1453: Σαν σήμερα η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
