ΓΙΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥΣ, οι χειμερινοί μήνες –όταν οι μέρες μικραίνουν και οι νύχτες γίνονται πιο κρύες– είναι μια περίοδος θλίψης και απόγνωσης.
Ονομάζεται εποχιακή συναισθηματική διαταραχή χειμερινού τύπου, ή SAD, γνωστή στους περισσότερους από εμάς και ως «κατάθλιψη του χειμώνα» ή τα «blues του φθινοπώρου».
Ωστόσο, οι ειδικοί σε θέματα ψυχικής υγείας αναφέρουν ότι αυτού του είδους η εποχιακή κατάθλιψη είναι κάτι περισσότερο από τη «μελαγχολία του χειμώνα».
Σύμφωνα μάλιστα με τους ειδικούς, οι γυναίκες, οι νεότεροι άνθρωποι και όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο και τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν έως και πέντε μήνες.
«Πρόκειται για μια ετησίως επαναλαμβανόμενη μορφή κατάθλιψης. Την περνάς, επανέρχεται, την ξαναπερνάς την επόμενη χρονιά και πάλι από την αρχή», δήλωσε η Kelly Rohan, κλινική ψυχολόγος και καθηγήτρια ψυχολογικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Βερμόντ.
Και συνέχισε: «Μόνο που αυτό είναι μεγάλο διάστημα για να ταλαιπωρείται κανείς από τη συγκεκριμένη εποχιακή διαταραχή».
Η αποφυγή κοινωνικών δραστηριοτήτων και η απόσυρση από τις κοινωνικές συναναστροφές είναι κοινά συμπτώματα. Τα άτομα με SAD συχνά λένε ότι αισθάνονται σαν να πέφτουν σε χειμερία νάρκη.
Δεν υπάρχει μια απλή απάντηση ως προς το τι προκαλεί τη SAD. Για ορισμένους ανθρώπους, ο σκοτεινός, μουντός καιρός έχει απλώς μια αρνητική ψυχολογική συσχέτιση, εξηγούν οι ειδικοί.
Αλλά υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι η μείωση του ηλιακού φωτός κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα οδηγεί τόσο άμεσα όσο και έμμεσα σε αλλαγές στη διάθεση.
• Ποια είναι, όμως, τα σημάδια της SAD;
Ένα σημάδι είναι η αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου, κυρίως η τάση να κοιμόμαστε περισσότερες ώρες.
Ένα άλλο σύμπτωμα είναι η υπερκατανάλωση τροφής και η όρεξη για υδατάνθρακες. Επίσης, άτομα με SAD μπορεί να εμφανίσουν απότομη αύξηση του σωματικού βάρους.
Η αποφυγή κοινωνικών δραστηριοτήτων και η απόσυρση από τις κοινωνικές συναναστροφές είναι κοινά συμπτώματα. Τα άτομα με SAD συχνά λένε ότι αισθάνονται σαν να πέφτουν σε χειμερία νάρκη.
• Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου της SAD;
Η γεωγραφική θέση μπορεί να αποτελεί παράγοντα. Σχετική έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές που απέχουν περισσότερο από τον Ισημερινό –όπου υπάρχουν λιγότερες ώρες φωτός τον χειμώνα– διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης SAD χειμερινού τύπου.
Η θερμοκρασία μπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο, αλλά δεν είναι σαφές το «γιατί».
Μία εξήγηση θα μπορούσε να είναι ότι οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες έχουν άμεση επίδραση, ή μπορεί να είναι ότι τις κρύες μέρες «δεν βγαίνουμε τόσο πολύ έξω και δεν έχουμε μεγάλη έκθεση στο φως», εξηγεί η Ruth Benca, πρόεδρος ψυχιατρικής και συμπεριφορικής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Wake Forest.
• Ποιος είναι ο ρόλος του ηλιακού φωτός στην εποχική κατάθλιψη;
Οι έρευνες δείχνουν ότι το φως έχει άμεσο αντίκτυπο στην εγρήγορση και τη διάθεση, και χωρίς αυτό, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη.
Οι κιρκάδιοι ρυθμοί μας –οι οποίοι εκτελούν έναν κύκλο περίπου 24 ωρών και μας λένε πότε να ξυπνήσουμε, να φάμε και να κοιμηθούμε– καθορίζονται από την καθημερινή έκθεση στο φως, τονίζει η Benca και προσθέτει ότι υπάρχουν επίσης εποχιακοί ρυθμοί, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του έτους καθορίζονται από τη διάρκεια του ηλιακού φωτός, επηρεάζοντας λειτουργίες όπως η όρεξη, ο ύπνος και η διάθεσή μας.
Με τις μικρότερες ημέρες και τα χαμηλότερα επίπεδα ηλιακού φωτός το χειμώνα, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν διαταραχές στους κιρκάδιους ρυθμούς τους, ενώ ταυτόχρονα μειώνεται η παραγωγή σημαντικών ορμονών στο σώμα, όπως η κορτιζόλη (η λεγόμενη και ορμόνη του στρες), η μελατονίνη (η οποία βοηθά με τον ύπνο) και η σεροτονίνη (η οποία είναι απαραίτητη για τη ρύθμιση της διάθεσης).
Όλη αυτή η απορρύθμιση σε σχέση με το ηλιακό ρολόι μπορεί να κάνει κάποιους ανθρώπους σαφώς πιο ευάλωτους στην κατάθλιψη, εξηγούν οι ειδικοί.
• Ναι, αλλά γιατί κάποιοι από εμάς είναι πιο επιρρεπείς στην εποχική κατάθλιψη;
Το φως του ήλιου είναι τόσο σημαντικό για τον εγκέφαλο και το σώμα μας, ώστε οι αμφιβληστροειδείς στα μάτια μας διαθέτουν εξειδικευμένους φωτοϋποδοχείς που στέλνουν σήματα στον επικλινή πυρήνα του εγκεφάλου, ο οποίος ρυθμίζει τη διάθεση.
Αυτοί οι υποδοχείς στέλνουν επίσης σήματα στο κεντρικό κιρκάδιο ρολόι μας, το οποίο ρυθμίζει τους κιρκάδιους κύκλους της συμπεριφοράς και της φυσιολογίας μας, αναφέρει η Phyllis Zee, νευρολόγος και διευθύντρια του Κέντρου Ιατρικής του Κιρκάδιου και του Ύπνου στην Ιατρική Σχολή Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern.
Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν με βεβαιότητα γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στη SAD, αλλά μια θεωρία είναι ότι μπορεί να έχουν λιγότερο ευαίσθητους φωτοϋποδοχείς στα μάτια τους, πράγμα που σημαίνει ότι δεν προσλαμβάνουν αρκετό ηλιακό φως για να κρατήσουν αυτά τα ρολόγια ευθυγραμμισμένα, λέει από την πλευρά της η Kathryn Roecklein, αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ.
«Οι φωτοϋποδοχείς τους απλώς δεν ανταποκρίνονται τόσο πολύ όσο οι άνθρωποι που δεν πάσχουν από SAD», λέει η ίδια.
Ένα βήμα πιο κοντά στην θεραπεία με φως για την αντιμετώπιση του καρκίνου
